جنگل استان کردستان

همیت منابع طبیعی در هر زمان و مکان فقط جهت بر آورده کردن نیاز های اولیه و اساسی انسان نبوده بلکه  قابل تامل است اینکه بقا و حیات انسان ب روی این کره خاکی به این نعمت الهی بستگی دارد.بطوری که در هر منطقه جغرافیایی منابع طبیعی بطور خاص و مراتع بطور عام میراث ارزنده و ثروت ملی ان منطقه تلقی می شود که همانا امانتی از نسلهای گذشته به نسلهای اینده (معماران جامعه)میباشد و برافرادواجب است که از تخریب و نابودی این میراث گرانبها جلو گیری بعمل آورده چونکه احیاء، اصلاح و توسعه این منابع از جمله اقدامات ارزنده این است که بایستی جامعه عمل پوشانده تا مقدمات یک توسعه نهایت امر اگر این روند تخریب در یک جهت منفی کانا لیزه شوند به نابودی محیط طبیعی خواهد انجامید.

ناحیه رویشی زاگرس 20 در صد خاک کل کشور را در بر میگیرد این ناحیه بدلا یل متعدد اجتماعی اقتصادی و سیاسی منطقه ای کلیدی و استراتژیک به شمار میرود. گیا هان با ساختار ی پیچیده تر از اقلیم و خاک در خشکی ها و آب ها پدیدار می شوند و به عنوان یکی از منابع بوم نظام نقش عمده ای را در زندگی موجودات زنده حفظ طبیعت و تعادل اکوسیستم ایفا میکنند. به همین دلیل پوشش گیاهی همواره به عنوان بخش جدایی ناپذیر اکوسیستم مطرح است. جهان بر تلا طم امروزبا توجه به جمعیت فراوان و فزاینده خود نیازمند امکانات و مواداولیه روز افرون برای تغذیه و زنده مانی  انسان هاست . بشر از مدتها پیش برای مبارزه با این مشکل تلاش کرده تا با توسعه تکنولوژی و صنعت. بیشترین بهره برداری را از منابع به عمل اورده و انها را تا انجا که ممکن است  بصورت بهینه مورد بهره برداری قرار دهد نتیجه این تغییر و تبدیل ها در منابع مختلف طبیعی اکنون به صورت یک معضل بزرگ جهانی در امده و محیط زیست خود را مورد تهدید قرار داده است . بد یهی است انهدام اکوسیستم ها به نابودی گونه های جاندارانی که در انها زیست می کنند و در نهایت اخلال در زندگی بشر منجر می شود در این میان روند انقراض اکوسیستم های جنگلی جایگاه ویژه وبرجسته ای دارد

جنگلها در تمام نواحی زمین که قابلیت رشد درخت در آنها وجود دارد و از نظر ارتفاع در زیر خط درخت قرار دارند یافت می‌‌شوند، مگر اینکه بارش باران در آنجا کم بوده، یا تناوب آتش سوزیهای طبیعی زیاد باشد. جنگلها عمدتاً شامل تعداد زیادی از گونه‌های درختان با ارتفاع مختلف می‌‌باشند، و در کنار اینها درختچه‌ها و درختان جوان رشد می‌‌کنند، که سبب استفاده بهینه از نور آفتاب می‌شود. یک جنگل به شکل طبیعی اش، محل زندگی بسیاری از جانوران و گونه‌های گیاهی می‌‌باشد، و زیست توده آن در هر واحد سطح، در مقایسه با بیشتر زیست بومها زیادتر می‌‌باشد. از دیدگاه بوم‌شناختی، ممکن است یک جنگل از یک درختزار متمایز باشد. جنگل کم و بیش، سایبانی متراکم دارد، و شاخ و برگ درختان به هم می‌‌رسند یا این که در هم تنیده می‌‌شوند؛ یک درختزار عمدتاً سایبان بازی دارد، که مقداری نور خورشید از بین درختان نفوذ می‌‌کند. بیشتر از تمام مناطق دنیا جنگلهای برگ ریز معتدل بر اثر فعالیتهای انسان تحت تأثیر قرار گرفته‌اند. در اکثر مناطق معتدل، نواحی وسیعی از جنگلها برای احداث راههای کشاورزی از بین رفته‌اند. این فرآیند چندین قرن پیش در اروپا آغاز شد و منجر به باقی ماندن تعداد کمی از جنگلهای خالی از سکنه شد. در شرق آمریکای شمالی، جنگل زدایی با ورود مهاجران اروپایی آغاز شد اما هنوزبه وسعت آنچه در اروپا رخ داده، نرسیده است.                 

ناحیه رویشی زاگرس 20 در صد خاک کل کشور را در بر میگیرد این ناحیه بدلا یل متعدد اجتماعی اقتصادی و سیاسی منطقه ای کلیدی و استراتژیک به شمار میرود. گیا هان با ساختار ی پیچیده تر از اقلیم و خاک در خشکی ها و آب ها پدیدار می شوند و به عنوان یکی از منابع بوم نظام نقش عمده ای را در زندگی موجودات زنده حفظ طبیعت و تعادل اکوسیستم ایفا میکنند. به همین دلیل پوشش گیاهی همواره به عنوان بخش جدایی ناپذیر اکوسیستم مطرح است. جهان بر تلا طم امروزبا توجه به جمعیت فراوان و فزاینده خود نیازمند امکانات و مواداولیه روز افرون برای تغذیه و زنده مانی  انسان هاست . بشر از مدتها پیش برای مبارزه با این مشکل تلاش کرده تا با توسعه تکنولوژی و صنعت. بیشترین بهره برداری را از منابع به عمل اورده و انها را تا انجا که ممکن است  بصورت بهینه مورد بهره برداری قرار دهد نتیجه این تغییر و تبدیل ها در منابع مختلف طبیعی اکنون به صورت یک معضل بزرگ جهانی در امده و محیط زیست خود را مورد تهدید قرار داده است . بد یهی است انهدام اکوسیستم ها به نابودی گونه های جاندارانی که در انها زیست می کنند و در نهایت اخلال در زندگی بشر منجر می شود در این میان روند انقراض اکوسیستم های جنگلی جایگاه ویژه وبرجسته ای دارد

جنگل های استان کردستان

جنگلهای زاگرس از جمله نواحی رویشی پنجگانه ایران است که با شرایط منحصر بفرد خود در رشته کوههای زاگرس در واقع گردیده است. این جنگلها قسمت عمده آب شیرین کشور را تولید نمو ده و بیش از 80% دام کشور را تعلیف می نماید. گونه درختی شاخص این ناحیه رویشی بلوط است که عمدتاً از جنس QUERCUS.PERSICA می باشد. جنگلهای کردستان در ناحیه شمالی زاگرس واقع گردیده است. شرایط اجتماعی حاکم بر این جنگلها و تراکم بیش از حد جمعیت و وابستگی شدید مردم به جنگل بخصوص در این نقاط ونیز مسئله تعلیف دام اهمیت اهمیت این جنگلها را دو چندان آشکارمی نماید. بهترین بهره برداری بی رویه از محصولات چوبی و غیر چوبی بعلت نیاز و کمبود درآمد ساکنین این عرصه ها از مشکلات اصلی جنگلهای استان است که باید به انها پر داخت.

رویکرد نوین به منابع طبیعی کردستان

جنگل – مرتع و گیاه از منابع اصلی تو سعه و ثروت جوامع محسوب شده و کار کرده های متنوعی مثل جذابیت طبیعی جلو گیری از فرسایش خاک- تامین بخش دامداری- مقابل با رانش زمین- تولید اکسیژن جلو گیری از خشکی هوا- قابلیت غذایی و داروئی و ... دارد وبستر اصلی تو سعه اقتصادی در بخش هایی مثل توریسم – تو لید مواد غذایی و کار خانجات جا نبی است تا انجا که می توان در این زمینه صدها هزار شغل ایجاد کرد.

اهمیت منابع طبیعی در تو سعه همه جانبه و تداوم حیات جوامع- جایگاه ویژه ای در برنامه ریزی سیاستگذاری و سر مایه گذاری کشور های پیشرفته به این بخش داده است و بخش عظیمی از وقت انرژی و منابع مالی این کشور ها در این عرصه صرف می شود.

1-وضعیت جنگل های استان کردستان

این جنگل ها بخش عظیمی از جنگل های کردستان و زاگرس شمالی را تشکیل می دهد. در حوزه ابریزه رودخانه های سیروان و زاب و شهرستان های بانه – مریوان- کامیاران و بخشی از سنندج گسترش دارد. مساحت جنگل های استان بالغ بر 310/000 هکتار معادل 3 درصد از جنگل های کشور را شامل می شود این در حالی است که مساحت رویشگاههای استان بالغ بر 500 هزار هکتار است که مهمترین رویشگاه بلوط در کردستان واقع شده و قدمت جنگل های این منطقه حدود 5500 سال است.

مساحت جنگل های استان را به دلیل تراکم بسیار کم پوشش در ختی در واحد سطح و فورم رویشی بر مبنای نعاریف fao  نمی توان به عنوان جنگل به حساب آورد بلکه جزو اراضی جنگی هستند که با حفاظت و اجرای عملیات احیایی با توجه به استعداد اکو لوژیکی و ادافیکی این اراضی امکان بازگشت وجود دارد.

جنگل های تنک با تاج پوشش 11 تا 29 درصد هکتار با وسعتی معادل 85 هزار هکتار فرم رویشی این جنگل ها تا شاخه زاد ندارتا تک درختان دانه زاد وجود دارد که بیشتر عناصر این جامعه از گونه های بنه و زالزالک می باشند تاج متوسط این جنگل ها حدود 11 متر و تعداد در واحد سطح قریب 180 اصله است. بر اساس تجزیه و تحلیل های اماری در چند سال گذشته حجم برداشت مصارف روستایی خیلی بیشتر از رویش سالانه جنگل ها بر آورد شده است.

همین دلیل روز به روز از مو جودی جنگل ها از نظر کمی و کیفی کاسته می شود. بهره برداری غیر اصو لی از جنگل ها به ویژه سر شاخه زنی برای تامین علوفه زمستانی وجود دام زراعت – افات،حریق، بهره برداری محصولات فرعی، جاده و معادن، تخریب و نابودی جنگل های منطقه را مضاعف کرده و دیر زیستی آنها را به حداقل ممکن رسانده است.

در استان در بین گونه های اصلی جامعه جنگلی شوا هدی وجود ندارد که نشانگر کمیابی و یا در حال انقراض باشند. هر چند بهره بر داری هایی رویه در ابعاد مختلف، دیر زیستی جامعه جنگلیاستان را به شدت تهدید می کند اما در میان توده های جنگلی کردستان دربین گونه های همواره گونه های درختی و درخچه ای به چشم می خورد که به دلیل نادر بودن و وسعت بسیر اندک به لحاظ اینکه اصلاً رویشگاه اصلی آنها جنگل های استان نیست که نیازمند مطالعه و تطبیق زیست بوم های آنها با منطقه است و به عنوان ذخایر ژنیتیکی حفاظت گردند.

بر اساس مشاهدات تعدادی از کارشناسان مرکز تحقیقات منابع طبیعی در چند سال گذشته گونه های با ارزش درختی و درخچه ای در مناطق جنگلی استان شناسایی شده که باید برای حفاظت وتوسعه این گونه ها به طور جدی همت نمود که عبارتنداز: سیاه توسه،عناب،سیاه،تنگرس صخره روی،اشنگور،سیاه تنگرسکردی،سیاه تنگرس،بارانک،بلوط دم دار،افرا،درخت آزاد،آفتی سیاه و ار غوان.

سهم سرانه جنگل در حال حاضر 2 در صد هکتار است که این مقدار در کردستان 23 در صد هکتار است. میانگین پرانکش جمعیت در کشور 35/6 نفر در کیلو متر مربع استکه این مقدار در استان ما58/7 نفر در کیلو متر مربع می باشد،با وجود اینکه سهم سرانه جنگل از میانگین کشور بالا تر است ولی ضرورت دارد با توجه به شرایط استعداد کردستان برای جنگل کاری در این زمینه سرمایه گذلری لازم به منظور کشت گونه های غیر بومی سریع الرشد و سازگاری با شرایط آب و هوا ییا ستان به منظور دستیابی به گونه صنعتی انجام گیرد.

جنگل استان کردستان

نظر به اینکه در گذشته عوامل مهم در شناخت وضعیت جنگلهای غرب ایران به صورت مجرد مطالعه شده‌اند، لذا در این طرح، به منظور تعیین سیر تحولات و گرایش اکولوژیکی اکوسیستم‌های جنگلی کردستان با مساحتی بالغ بر 310000 هکتار و ارتباط بین عوامل موجود و تعیین‌کننده اکوسیستم از لحاظ اکولوژیکی و نیز تعیین میزان تاثیر هر یک از عوامل، کلیه فاکتورهای عمده و شاکله اکولوژیکی شامل: الف - کلیماتولوژیکی: اقلیم (مرطوب ) در مریوان و اقلیم (نیمه مرطوب ) در بانه، ب - توپوگرافیکی: -1 ارتفاع از سطح دریا (1200، 1500، 1800 متر)، -2 جهت (شمالی و جنوبی) -3 شیب (35 درصد و 55 درصد) ج- بیوتیکی: تنوع، نسبت ، تعداد گونه‌های چند ساله به یک ساله و درصد پوشش سطحی د- ادافیکی: عمق خاک فعال، وضعیت سطحی خاک ، مواد آلی و صفات فیزیکی شیمیایی و بیولوژیکی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

پوشش گیاهی و جنگل ها

استان کردستان از طبیعتی زیبا برخوردار است و جنگل بخشی از زیبایی های استان را شکل بخشیده است. جنگل های استان دراطراف شهرهای بانه و مریوان واقع شده و بعد از جنگل های شمال کشور در درجه ی دوم اهمیت قرار دارد. در حال حاضر جنگل های استان به صورت درختچه و بوته های پراکنده درآمده است. معروف ترین درختان جنگلی این جنگل ها بلوط ، مازو یا دار مازو، گلابی، زبان گنجشک ( ون)، گردو، سیب وحشی، پسته وحشی (بنه) ، زالزالک، آلبالو جنگلی، بادام تلخ ،ازگیل، داغداغان، نارون، افرا و درخت هایی مانند گز و بید وحشی در کنار رودخانه است.

به طور کلی می توان نواحی جنگلی استان را چنین تقسیم نمود:

- جنگل های منطقه مریوان، که وسعت آن 185000 هکتار است.

- جنگل های منطقه بانه، که مساحت آن حدود 50000 هکتار تخمین زده می شود.

- جنگل های منطقه سقز که مساحت آن حدود 7000 هکتار است.

- جنگل های منطقه سنندج که مساحت آن حدود 78000 هکتاراست و بیشتر درغرب کامیاران و جنوب سنندج واقع شده اند.

پارک جنگلی آبیدر

این پارک در ضلع غربی شهر سنندج در دامنه کوه آبیدر قرار دارد. آبیدر در فرهنگ منطقه جایگاه خاصی دارد و به دلیل پر آب بودن چشمه سارها، قنات ها و وجود باغ های متعدد مانند امانیه، امیریه و ... چنین نامیده می شود.

از زمانی که شهر سنندج بنیان نهاده شد، آب چشمه های آبیدر به شهر منتقل شد. هنوز هم قنات عمارت خسروآباد، آصف، وکیل، مشیر و تعدادی از بناها، به نوعی از این کوه سرچشمه می گیرد. در سال های اخیر در این کوه پارکی احداث و سکوبندی و داده سازی در آن انجام شده است. نقش برجسته ای هم در آن ساخته شده که بسیار قابل درنگ است.

پوشش های گیاهی، مخصوصا مناطق جنگلی یکی از مهمترین و زیباترین جلوه های طبیعی و یکی از جاذبه های توریستی در هر منطقه بشمار می رود. جنگلهای کردستان قسمتی از جنگلهای قسمت غربی کشور را تشکیل می دهند که از نظر اهمیت پس از جنگلهای شمال در مقام دوم قرار دارند. جنگلهای کردستان در حدود 320000 هکتار می باشند. مهمترین قسمت این جنگلها در قسمت غربی استان و از شمال بطرف جنوب کشیده شده است. بانه و مریوان عضو این مناطق جنگلی می باشند. درختان مشهور جنگلهای بانه و مریوان عبارتند از: درخت سقز فارسی، بلوط، گردو، گلابی، سیب، آلبا لو، بید و درختان متعدد دیگری که در کنار رودخانه ها جلوه گر هستند. این مناطق در فصول سبز سال جلوه بسیار زیبایی دارند. بنابرئین از توانایی خوبی برای جذب توریست برخوردارند.

جنگلهای اطراف بانه

منطقه جنگلی بانه حدود 50000 هکتار می باشد. دامنه غربی گردنه خان به عنوان مرز شرقی جنگلهای حومه شهر بانه به حساب می آید. از این منطقه به طرف غرب درختها، همانند جنگلهای مریوان، سبز و پرپشت می باشند.

دشت دهگلان

وسعت این دشت 62700 هکتار می باشد و ارتفاع آن از سطح دریا 1800 متر است. خاک این دشت بسیار حاصلخیز بوده و دارای پوشش گیاهی قابل توجهی است. در بهار این منطقه جلوه زیبایی به خود می گیرد.

دشت کامیاران

این دشت در حومه شهر کامیاران واقع است و به دو قسمت تقسیم می شود. قسمت جنوبی که در استان کرمانشاه واقع است و قسمت شمالی که در روستای چقابراله (10 کیلومتری شمال مریوان) می باشد. وسعت این دشت 17370 هکتار است، ارتفاع آن از سطح دریا 1400 متر می باشد و این دشت یکی از زیباترین و جذابترین دشتها از نظر پوشش گیاهی در استان می باشد.

جنگلهای مریوان

جنگلهای منطقه مریوان که در حدود 185000 هکتار می باشد و از گاران گورجه تا انتهای غربی روستای شیخ عطار ادامه پیدا می کند. دشت مرتفع غربی کوههای زاگرس باعث متراکم کردن ابرهای باران زای مدیترانه ای می شود و لذا شرایط بسیار خوبی را برای تولید پوشش جنگلی در این منطقه فراهم آورده است.

دشت قروه

وسعت این دشت 58400 هکتار می باشد و ارتفاع آن از سطح دریا 1800 متر است. این دشت در حومه شهر قروه واقع است و رودخانه چم شور در این منطقه جاری است.

فراوانی گونه های درختی در جنگل های استان کردستان

گونه	نام علمی	در صد فراوانی
بلوط	QUERCUS.SP	83
بسته وحشی	PISTACIA.SP	7
گلاب وحشی	PYRUS.SP	4
افرا(کیکم)	ACER.SP	3
سایر گونه ها		3

انواع درخت و درختچه

1-انواع بید(PALICQCEA) صنوبر (populus) ناررن –داخته با نام کردی تریو( (daphneگلابی وحشی با نام مردی همرو کول- زالزالک با نام کردی گویژ ون یازبان گنجشک با نام کردی نیاوچ- اقا قیا ها گز با نام کردی گز چارو....می باشد

بهره برداری محصولات جنگلی

استفاده از محصولات فرعی جنگلی و مرتعی از دیر باز در استان کردستان و بصورت سنتی توسط بهره برداران بومی و غیر بومی با اهداف داروئی،صنعتی،خوراکی و تجاری رواج داشته است. مهمترین محصول فرعی مرتعی در شهرستان دیوانداره،موسیر وحشی می باشد که عمدتا در مراتع روستاهای حوزه شریف آباد موجود و برداشت می شود. لازم بذکر است که از سال 1375 تا کنون و با برنامه ریزی های صورت گرفته توسط اداره کل منابع طبیعی استان و به منظور حفظ گونه های با ارزش مر تعی و جنگلی،طرححای بهره برداری در سطح 210000 هکتار تهیه و به مرحله اجرا گذاشته شده است.

جدول نوع و میزان برداشت محصولات فرعی جنگلی و مرتعیدر استان کردستان

نوع مصول	میزان بهره برداری(تن)	مناطق قابل برداشت
شیره سقز	50-70	کامیاران-مریوان-بانه-سنندج
کتیرا	30	کامیاران-قروه- سنندج
موسیر	70	دیوانداره
گردو	30	کامیاران-مریوان-سنندج-بانه-سقز
گیاهان خو راکی	3000	تمامی شهرستانها
گیاهان داروئی	3	تمامی شهرستانها