نوآوری در بیابان زدایی و پروژه دیوار 6000 کیلومتری در افریقا

نوآوری در بیابان زدایی و پروژه ساخت دیوار 6000 کیلومتری در افریقا

دانشمندان در کنفرانس فن‌آوری، سرگرمی، طراحی (TED) آکسفورد در مورد ساخت دیواری 6 هزار کیلومتری برای مقابله با گسترش بیابان‌های آفریقا بحث کردند.  

اندازه پیشنهادی برای این دیوار از دیوار بزرگ چین طولانی تر است و سراسر قاره آقریقا را در بر می گیرد. در عین حال ساختار اصلی این دیوار از مواد نامرئی که با چشم غیر مسلح دیده نمی شود از باکتری ها و ذرات ماسه ساخته شده اند.

ساخت این دیوار از جنس توده‌های شن و ماسه بیابان، توسط یک مهندس معمار به نام مگنوس لارسون در کنفرانس TED مطرح شد. 

 آقای لارسون در این کنفرانس گفت : " در حال حاضر ، به ما بعنوان معمار آموزش می دهند تا مشکلات را حل کنیم. اما من مشکلات معماری را واقعا باور ندارم ؛ من فقط به فرصت ها اعتقاد دارم. به همین دلیل است که من به شما یک تهدید  و یک پاسخ معماری به آن را نشان می دهم. آن تهدید خطر گسترش بیابان ها است.  پاسخ من به این تهدید یک دیوار از سنگ ماسه ای است  که از باکتری و ماسه های تثبیت شده ساخته شده است، و در سراسر صحرا قابل گسترش است." 

در حال حاضر ماسه یک ماده جادویی با تناقضا های زیبایی ست. آن ها هم ساده هستند و هم پیچیده. هم صلح آمیزند و هم مخرب. یک وضعیت همیشگی و بی وقفه وجود دارد که در هر ثانیه یک میلیارد دانه شن و ماسه در جهان بوجود می آیند. این یک فرایند ادواری است. همانطور که سنگ ها و کوه ها می میرند، دانه های ماسه متولد می شوند. برخی از این ماسه ها بطور طبیعی به سیمان و سنگ ماسه ای تبدیل می شوند و بعنوان سنگ ماسه، مجدداً دانه های ماسه ای از آنها جدا می شوند. برخی از آن دانه ها نیز در مقیاس گسترده تبدیل به ریگ های ماسه ای می شوند. 

در هر حال، کوه های سنگی ثابت به کوه هایی از ماسه  متحرک و روان تبدیل می شوند.  اما چرا؟ مناطق بیش از یک سوم سطح زمین را فرا گرفته اند. برخی قبلاً بیابان بوده اند و برخی نیز بطور جدی توسط ماسه ها به بیابان تبدیل می شوند. در جنوب صحرای بزرگ افریقا ما "ساحل" را پیدا کردیم که به معنی "حاشیه کویر" و این منطقه بیشتر بیابانی است. در این نقطه بود که در اواخر سال 1960 و اوایل سال 1970 سه میلیون نفر از مردم این منطقه دچار قحطی مواد غذایی شدند و نیازمند به کمک های جهانی گشتند و بیش از 250 هزار نفر از گرسنگی مردند. 

انتظار می رود که یک چنین فاجعه ای مجدداً رخ دهد و این یکی از دلایلی است که کمی توجه ما را به خود جلب نموده است. در فرهنگ رسانه ای شتابان ما، بیابان ها خیلی کند تر از تیترهای ما به گوش جهانیان می رسند. این چیزی مانند سونامی و یا کاترینا نیست که: تعداد کمی از بچه ها گریه کردند و خانه های کمی تخریب شد. گسترش بیابان یک تهدید عمده برای تمامی قاره ها است.  این فاجعه بیش از 110 کشور و 70 درصد زمین های خشک کشاورزی جهان را تحت تاثیر قرار می دهد. 

گسترش بیابان ها تهدید بسیار جدی برای معیشت میلیون ها نفر از مردم به ویژه در آفریقا و چین است و موجب استفاده ناپایدار از منابع کمیاب می شود. لذا ما مواجه با تغییرات آب و هوایی هستیم. ما دچار خشکسالی، گسترش بیابان ها، تخریب سیستم غذایی، کمبود آب، مهاجرت اجباری، بی ثباتی سیاسی، جنگ، بحران خواهیم شد. این سناریو نشان دهنده پتانسیل تخریب است اگر ما نتوانیم موضوع را جدی تلقی کنیم. اما چقدر از ما دور است؟ 

آقای لارسون به سوکوتو (Sokoto) در شمال نیجریه رفت و سعی کرد تا دریابید چقدر این فاجعه  از جهان دور است. دریافت که سرعت حرکت تپه در آنجا حدود 600 متر در سال است.  یعنی صحرا هر روز حدود یک متر از از زمین های قابل کشت را می بلعد و مردم را به دور از خانه های خود سوق می دهد.

آنها مجبور شدند از روستای خود  در سال 1987 بخاطر تهدیدات شن های روان نقل مکان نمایند. البته کلبه به کلبه. این یک نوع مهاجرت اجباری است که گسترش بیابان مردم آن منطقه را تهدید نموده است. اگر شما نیز در نزدیکی مرزهای بیابانی زندگی کنید می توانید محاسبه کنید که چه وقت نوبت مهاجرت اجباری شما فرا خواهد رسید تا زندگی خود و خانواده تان را نجات دهید. 

در حال حاضر، توده های شن روان یک پنجم بیابان ها را تشکیل می دهند و هنوز نقاط مناسبی برای جلوگیری از گسترش  بیابان ها وجود دارد. چهار سال پیش 23 کشور آفریقایی یک دیوار بزرگ سبز را در صحرا با هم ساختند. یک پروژه بسیار جالب با کاشت درختان و ایجاد کمربند سبز در سراسر قاره آفریقا از موریتانی  در غرب تا جیبوتی در شرق. یک روش بسیار موثر برای جلوگیری از حرکت و گسترش شن های روان استفاده از کاشت درخت به وی‍ژه درختان کاکتی (cacti) است اما یکی از مشکلاتی که برای کاشت این درختان  وجود دارد،  آنست که مردم این مناطق آنقدر فقیر هستند که از قطع درختان بعنوان سوخت استفاده می کنند. 

اکنون بجای فقط کاشت درختان یک جایگزین دیگری وجود دارد که توسط دیگران قطع نمی شوند. دیوار سنگ ماسه ای که آقای لارسون پیشنهاد می کند سه ویژگی مهم دارد: سطح شن های روان را زبرتر می کند، بافت سطح شن را تغییر می دهد، سطح شن ها را می پوشاند. یک ساختار فیزیکی برای محافظت از درختان بوجود می آورد. محیطی را برای زندگی مردم در درون شن ها فراهم می کند  و مردم تلاش می کنند که در آنجا فضای سبز را برای زندگی خودشان گسترش دهند.

اما، اکنون این سوال برای شما ایجاد می شود که آقای لارسون چگونه می خواهد این شن های روان را تثبیت کند؟ چگونه می خواهد دانه های شن را بهم بچسباند تا حرکت نکنند؟ در پاسخ باید گفت که وی از میکرو ارگانیسم هایی بنام Bacillus pasteurii استفاده می کند که به آسانی در تالاب ها و باتلاق ها به وفور وجود دارد. این باکتری باعث می شود کربنات کلسیم در اطراف دانه های شنی ته نشین شود و آنها به هم بچسباند و ضمن متوقف کردن حرکت آنها ، توده‌ای از جنس آهک به شکل دیوار ایجاد کند.

لارسون ایده به کار بردن این باکتری را از استفاده آن در مقاوم سازی محل‌های تخریب شده در اثر زلزله گرفته‌است. او معتقد است که ایجاد دیوار شنی می تواند مکمل برنامه‌های دیگر بیابان‌زدایی نظیر کاشت درخت یا کمربند بزرگ سبز باشد و می‌توان از آن به عنوان دیواری حفاظتی برای درخت‌ها و پوشش گیاهی مناطق بیابانی استفاده کرد. 

 

این تصویر ها فرایند کار را توسط انجمن میکروبیولوژی در امریکا به ما نشان می دهد.

این پروژه چقدر هزینه دارد؟ با یک حساب سرانگشتی ، به نظر میرسد که برای یک متر مکعب بتن که ما مجبور به استفاده  در منطقه هستیم 90 دلار است. در حالی که یک متر مکعب از ماسه باکتریایی 11 دلار است.  

چگونه می توان چنین کاری را انجام داد.؟ دو راه سریع برای انجام این کار وجود دارد. اول اینکه می توان باکتری ها را دریک ظرف بالونی شکل قرار داد و سپس آن ها را در منقطه گذاشت تا از ماسه پوشیده شوند تا چند سال بعد بکتری ها با ماسه ها فعل و انفعال شیمیایی انجام دهند  تا سطح ماسه ها سفت شود. 

راه حل دوم تزریق باکتری ها از طریق شمع کوبی است.  لذا از این طریق ما می توانیم ماسه ها را به سنگ تبدیل و یک فضای قابل سکونت در دل توده های شنی ایجاد کنیم.

با این حال این تنها یک طرح است و به گفته آقای لارسون موانع زیادی از جمله سیاسی، فرهنگی و منابع مالی بر سر راه اجرای آن قرار دارد. 

هم‌اکنون بیابان‌زدایی و مبارزه با گسترش بیابان‌ها از اهمیت بالایی در محافل علمی محیط زیست برخوردار است و مطالعات سال 2007 سازمان ملل در این مورد، بیابان‌زدایی را " مهم‌ترین چالش عصر حاضر" بیان می‌کند. این مطالعه همچنین نشان می‌دهد که جان یک سوم جمعیت جهان مورد تهدید بیابان‌های در حال گسترش است.