خاک‌ورزی نواری چیست؟

خاکورزی نواری Strip Till

در این روش تمام قسمتهای  خاک تخریب نمی‌شود بلکه بخشهایی از خاک بصورت نواری و موازی با هم خاک‌ورزی می‌شوند. در این روش عملاً یک چهارم یا کمتر از خاک، مورد خاک‌ورزی قرار می‌گیرد و بقیة قسمتها دست نخورده باقی می‌مانند.

هدف اصلی از خاک‌ورزی نواری این است که ضمن ایجاد بستر مناسب برای بذر، با حفظ بقایا در اطراف شیارها مانع از فرسایش خاک می‌شود.

اسامی متعددی برای خاک‌ورزی نواری نامگذاری شده اند که برخی از آنها عبارتند از:

خاک‌ورزی ناحیه‌ای(Zone-tillage)، و خاک‌ورزی ردیفی (Row Clearing) و منطقه عمیق (Deep zoning) .

اغلب عملیات خاک‌ورزی نواری در پاییز انجام می‌شود ولی با این‌حال برخی از ردیفکارها طوری تنظیم شده‌اند که در بهار نیز می‌توانند توسط این روش بذرکاری نمایند. در بذرکارهای جدید همراه با بذر کود نیز می‌ریزند.

با توجه به ادوات قابل استفاده و نوع خاک‌ورزی می‌توانیم سه نوع خاک‌ورزی نواری را معرفی کنیم:

1- ردیف‌ها یا بقایای پاک شده(Row or residue clearing) که در آن:

- بقایا در بخشی از ردیف‌ها کنار زده می‌شوند.

* پیش‌بر انگشتی(Finger coulter)، دیسک‌ها، و بیلچة پااردکی (Sweeps) و یااختلاط پیش‌بر انگشتی با کاردگاوآهن برشی(Finger coulter+cutting coulter).

2-خاک‌ورزی نواری(سطحی)- (Strip-tillage (shallow):

-برش و کنار زدن بقایا، آماده‌سازی بستر بذر، جاگذاری کود در زمین،

*پیش‌بر چین‌دار (fluted coulter)

3-خاک‌ورزی نواری(عمقی)( Strip-tillage (deep)

- برچیدن بقایا، از بین بردن فشردگی، کاشت کود در عمق پایین‌تر، ایجاد پشته

*کولترها(پیش‌برها)، چاقوها، شاخه‌های زیرشکنی، دیسک‌های پوشاننده

مزایای خاک‌ورزی نواری(Strip-tillage):

یکی از مشکلات  بی‌‌خاک‌ورزی این است که در این روش سرعت رشد اولیة بذر پایین آمده و ممکن است که زارعین به این سیستم ناامید شوند ولی در سیستم خاک‌ورزی نواری سرعت رشد به دلیل گرمتر شدن شیارها،  و مقدار محصول نهایی بسیار بهتر از بی‌خاک‌ورزی می‌باشد.

 یکی از مزایای مهم خاک‌ورزی نواری نسبت به خاک‌ورزی‌های رایج، کاربرد ادوات و زمان کمتر است که می‌تواند توجیه اقتصادی این روش باشد.

عملیات خاک‌ورزی نواری یکبار بر روی مزرعه انجام شده(one-pass tillage) و نحوة کاشت نیز بستگی به سیستم انتخاب شده دارد. در مواقعی که زمان کاشت کوتاه می‌باشد، کشاورزان می‌توانند مقدار بیشتری از زمینهایشان را به این سیستم اختصاص دهند. نکتة دیگر اینکه ادوات این سیستم کوچکتر بوده و هزینه‌های نگهداری ادوات پایین می‌آید.

- نمودار بررسی مقدار بقایا در مرکز ردیف‌ها در هر دو سیستم(بی‌خاک‌ورزی و خاک‌ورزی نواری)

انتخاب سیستم خاک‌ورزی نواری:

قبل از تبدیل سیستم خاک‌ورزی به نوع نواری بایستی سیستم خاک‌ورزی خود را بررسی نمائید. زیرا اغلب اصلاح یا تعویض یک سیستم نیاز به امکانات خاصی دارد(از قبیل کولتر یا پیش‌برها، ردیف‌کارها و و...).

قبل از تغییر به این سیستم سوالات سادة زیر را از خودتان بپرسید:

• آیا اهداف ثابت و پایداری داریم؟
• آیا خاک‌ورزیمان وقت‌گیر بوده و هزینة تاخیر(Timeliness) متقبل می‌شویم؟
• آیا پایداری و رشد اولیة گیاه در مزرعة رضایت‌بخش است؟
• آیا مشکل فشردگی خاک داریم؟

انتخاب سیستم‌خاک‌ورزی نواری بستگی به سیستم برداشت، نوع خاک، و سیستم مدیریتی دارد. برای مثال:

در خاک‌های سرد و خیس، بایستی بقایا را کنار زد تا باعث سایه یا بازتابش نور نشده و زمین گرمتر شود.

خاک‌هایی که رس زیادی دارند، ممکن است که واکنش بیشتری نسبت به این سیستم داشته و در اثر خاک‌ورزی سطحی نوارها (shallow in-row tillage) این بخش از خاک بهتر خشک شود. در این حالت تماس بذر با خاک بیشتر شده و همچنین بستر بذر و شرایط بهتری برای رشد فراهم می‌شود. اگر در مزرعه مشکل فشردگی خاک را نیز داشته باشیم، بایستی خاک‌ورزی نواری را به صورت عمیق‌تر انجام دهیم(deep strip tillage). قابل ذکر است که در این گونه مواقع شناسایی لایة سخت و مناطق فشرده شده از اهمیت خاصی برخوردار است تا بتوان از روی آن عمق خاک‌ورزی را تخمین زد. ابزارها و ادواتی که برای این منظور بکار می‌روند بایستی طوری تعبیه شوند که علاوه بر کار در عمق بالا، بقایا را بیش از حد مجاز زیرورو نکنند.

بررسی اقتصادی یک سیستم کاری بسیار مشکل و پیچیده است. در این بررسی هزینه‌های ابتدایی، ادوات، سایز تراکتور، افت و استهلاک ادوات، هزینه‌های مربوط به کود و سم و ... بایستی مورد محاسبه قرار گیرند. زارعین در انتخاب یک سیستم بایستی تمام جوانب آن را بسنجند. برای مثال در زمینی ممکن است که تمام سیستم کاشت ذرت به سیستم خاک‌ورزی نواری اختصاص یابد ولی گاه نیز ممکن است که در مزرعه‌ای(برای مثال سویا) این سیستم مردود اعلام گردد.

خاک‌ورزی نواری تنها راه‌حل همة مشکلات مزارع نیست! این سیستم نیز همانند سیستم بی‌خاک‌ورزی مشکلات مربوط به مدیریت علف‌های هرز، آفتها، PHخاک و ... را دارد. در این سیستم بقایای گیاهی بیشتری نسبت به سیستم‌های رایج در سطح مزرعه باقی می‌ماند، بطوریکه تفاوت این سیستم را با سیستم‌های رایج به چشم می‌توان در سطح مزرعه مشاهده نمود.