کرمهای خاکی موجودات قابل احترام درعلم خاکشناسی

کرمهای خاکی با انجام تغییر و تبدیل فیزیکی و مکانیکی مفید بر روی خاک به طور مستقیم و همچنین با افزودن «بیوهوموس» حاصل از فعالیتهای حیاتی خود به زمینهای زراعی به طور غیرمستقیم، حاصلخیزی خاکها را چندین برابر و اصلاح آنها را در کوتاهترین زمان ممکن میسر می سازند.

آنها تنها راه طبیعی انتقال چرخه مواد غذایی آلی از بافتهای مرده خاک به ارگانیسمهای زنده هستند.

اصلاح خاک کشاورزی توسط کرمهای خاکی از طریق تولید و تکثیر و افزودن کرمها به طور مستقیم به خاک و یا با افزودن مدفوعات آنها که همان بیوهوموس است، صورت می پذیرد. با علم به اینکه هوموس کرمهای خاکی را «کرمی کمپوست» یا «ورمی کمپوست» می گویند، «کرمی کمپوست» از نظر کیفیت، معادل بهترین هوموس خاک است که به وسیله عوامل طبیعی تولید می شود.

طبق تحقیقات اخیر دانشمندان باکتریهایی که توسط کرمهای خاکی پرورش می یابند، قادرند ازت را تثبیت و فسفر را قابل دسترس سازند و همچنین قادرند انواع ویتامینها و هورمونهای گیاهی را تولید کنند که به همراه فضولات آنها دفع می گردد، در صورتی که استفاده از کودهای شیمیایی مانع تعدیل مواد غذایی خاک و همچنین آلودگی و تخریب و پوک شدن خاک می شود.

هوموس کرمهای خاکی «کرمی کمپوست» همان فضولات کرمهایی است که از زباله شهری، کود گاوی، لجن فاضلابهای خانگی و یا هر ماده آلی دیگر تغذیه کرده باشند.
آنها مواد آلی را به ذرات خیلی ریز خرد کرده و فعالیتهای میکروبی را به سبب افزایش سطح کود بالا می برند.
کارشناسان بخش کشاورزی با بیان این که کیفیت «کرمی کمپوست» به نوع غذا یا زباله ای که کرم تغذیه کرده بستگی دارد، می افزایند: بیشتر ازت موجود در «کرمی کمپوست» به شکل آلی مانند اوره، اسید اوریک و اسید هومیک بوده و باقیمانده آن به صورت آمونیوم و نیترات است.
به گفته آنها، این کود حاوی مقادیر زیادی هورمونهای گیاهی می باشد که آنها را به تدریج در اختیار گیاه قرار می دهد.
محققان بر این نکته نیز تأکید می کنند که «کرمی کمپوست» چندین برابر وزن خود آب را جذب کرده و در نهایت دانه بندی و قدرت نگهداری موادغذایی موردنیاز گیاهان را فراهم می کند.
کرمهای خاکی مواد آلی مرده خاک را با دهانشان می بلعند. این مواد را در معده با دانه های کوچک شن و ذرات معدنی موجود به شکل ذرات ریزتری در می آورند و سپس آنها را با مایع غذایی غنی مخلوط می کنند.
زمانی که این مواد معده کرم را ترک می کنند وارد روده کرم می شوند. روده آنزیمهای هضم کننده را ترشح کرده و مولکولهای عناصر غذایی را به طور شیمیایی می شکنند و آن را به شکل ساده ای در می آورند که کرم از طریق رگ خونی به راحتی می تواند جذب کند. سپس مواد هضم نشده از مخرج کرم به شکل کود خارج می شود که casting نامیده می شود.به گفته مهندسین ، این ماده شامل بسیاری از میکروارگانیسمهای مفید است که شکستن مواد آلی را ادامه می دهند. کارشناسان می افزایند: محتویات casting کرم خاکی همراه با شخم طبیعی که کرم در عمل سوراخ کردن خاک انجام می دهد، نفوذپذیری خاک را نسبت به آب افزایش می دهد. از سوی دیگر casting کرم می تواند نزدیک به 9 برابر وزن خود آب نگهداری کند.
سوراخ کردن خاک توسط کرم ضمن این که خاک را نرم می کند یک بافت سبک پر از تخلخل ایجاد می کند که می تواند به آسانی آب را حفظ کند و موجب بهبود تهویه خاک شود. تهویه خوب خاک به تجزیه مواد آلی کمک و اکسیژن لازم برای ارگانیسمهای تجزیه کننده در خاک را فراهم می کند.
پوک شدن خاک همچنین به نفوذ هر چه بیشتر ریشه گیاه در خاک کمک کرده موجب افزایش رشد و عملکرد گیاه می شود و نیز تا حدودی جلوی بستن خاک را می گیرد که این امر به خصوص در مراتع که عمل شخم وجود ندارد، حایز اهمیت است.
کرمهای خاکی در مصرف و حذف میکروارگانیسمهای بیماریزای خاک، ایجاد خاکهای سالم، آزاد سازی عناصر غذایی، ترشح بعضی از ویتامینها از جمله ویتامین B و D، به وجود آوردن مواد تحریک کننده رشد گیاه از قبیل اکسین و سیتوکنین، تعدیل درجه حرارت و PH خاک و تأثیر مستقیم و غیرمستقیم بر ازت خاک نقش به سزایی دارند.

کرمهای خاکی بیش از 120 میلیون سال است که بر روی زمین زیسته اند و در این مدت کار خود را به خوبی انجام داده اند.
با اظهار تأسف از این که امروزه به دلیل برخی اقدامات نادرست، جمعیت کرمهای خاکی رو به کاهش است، استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی و آفت کشها تهدیدی جدی برای انقراض کرمهای خاکی است. کودهای شیمیایی شوری خاک را افزایش داده و موجب مرگ کرمهای خاکی و از بین رفتن کود طبیعی می شوند، در حالی که استفاده از کودهای شیمیایی در مقایسه با آنچه که کرمها به طور طبیعی تولید می کنند، بی فایده است.
غفلت از کرمهای خاکی در تهیه و تولید کمپوست مساله ای محوری است اما متأسفانه جوامع کشاورزی هنوز حرکتی در این خصوص نیز انجام نداده اند، در حالی که دست و پاگیر شدن دفع زباله و بار سنگینی که این موضوع با افزایش جمعیت در آینده بر دوش ما خواهد گذاشت، مسأله ساز خواهد شد.