تأثیر تنوع زیستی بر زندگی ما

نسل ما وارث سنت نامبارکی ست زیرا اولین نسلی است که پا به دنیایی گذاشته است که ثروت طبیعی آن که در واقع همان "تنوع زیستی" گونه­های آن است به سرعت در حال کاهش است.قسمت عمده ای از تنوع زیستی تا به حال ناپدید شده است. حیوانات و گیاهان با سرعتی حدود ۱۰۰۰ برابر سرعت نرمال از بین می روند و تعداد بیشتری نیز در معرض خطر می باشند. تخمین زده می­شود که یک چهارم کلیه حیوانات و گیاهان روی کره زمین در طی چند دهه آینده منقرض خواهند شد.

ما بر تارک ششمین موج بزرگ انقراض در تاریخ سیاره شکننده مان قرار گرفته­ایم. پنج موج قبلی میلیون­ها سال قبل از تکامل اولیه انسانها عمدتاً بوسیله اختلالات شدید آب و هوایی اتفاق افتاده است. می توان گفت که حداقل تعدادی از انقراض­ها بوسیله برخورد شهاب سنگ­ها با کره زمین اتفاق افتاده است ولی از آنجائیکه موج انقراض اخیر گونه­ها توسط ما انسان­ها- یکی از میلیون­ها گونه موجود در دنیا- بوقوع پیوسته است، منحصر به فرد محسوب می شود.

قطع درختان، تخریب تالاب­ها، جاده­سازی ، صید بی رویه و آلوده کردن اقیانوس­ها در کنار دیگر فعالیت­های تخریبی موجب کاهش تنوع زیستی گردیده است. نکته قابل تأمل این است که ما حتی اطلاع نداریم که چه چیزی را تخریب می­کنیم.  تصور می رود که بین ۱۳ تا ۱۴ میلیون گونه متفاوت در کره زمین وجود دارد، اما تا به حال کمتر از ۲ میلیون گونه از آنها شناسایی شده است و این در حالی است که تنها کسر کوچکی از گونه­های شناسایی شده به علت منافعی که در تولید غذا، داروها  و مواد مختلف دارند، مورد مطالعه قرار گرفته­اند. بدین سان ما انسان­ها کتابخانه بزرگی از دانش را حتی بدون باز کردن کتاب­ها می سوزانیم.

همانا این بلا گریبانگیر سیاره ما و خود ما شده است. در مورد اتفاقاتی که تاکنون حادث شده است، کار خاصی نمی توان انجام داد. اگرچه واضح است که ما انسان­ها حتی با به کارگیری تمام استعداد ذاتی خود از عهده بازآفرینی یک گونه ناپدید شده نیز بر نمی آئیم، اما می توانیم از توقف این تخریب عظیم اطمینان حاصل نمائیم. بیائید متعهد شویم که کودکان نسل­های آینده در وضعیتی وخیم تر از ما زندگی نخواهند کرد.

ما حتی از ندانسته هایمان اطلاع نداریم
انجمن کره زمین در سال ۱۹۶۸ اخطار داد که تخریب تنوع زیستی  از نظر شدت پس از جنگ هسته ای- گرمایی دومین خطری است که تمدن را تهدید می نماید.

اما واقعاً تنوع زیستی چیست؟ تنوع زیستی بیولوژیکی به معنی اختلاف بین تمام موجودات زنده دنیا اعم از میکروب­ها، حشرات، گیاهان ،حیوانات و انسان­ها و ارتباط آنها با یکدیگر است. تنوع زیستی زنجیره تنوع ژنتیکی، گونه ها و تنوع اکوسیستم زیست کره مشتمل بر اتمسفر، اکوسیستم­های آبی و پوسته زمین را در بر می­گیرد. اگرچه اکثر دانشمندان توافق دارند که حدود ۱۳ میلیون گونه در دنیا وجود دارد، اما عده ای تعداد کل گونه­های موجود در دنیا را حدود ۱۰۰ میلیون گونه تخمین می زنند. تا به حال حدود ۱/۷۵ میلیون گونه شناسایی شده اند ولی تنها یک درصد گونه های دنیا تنها از نظر ارزش بالقوه برای انسانها مورد بررسی قرار گرفته اند و مطالعه­ای در زمینه اهمیت گونه­های مذکور در اکوسیستم­های دنیا صورت نگرفته است. تنوع زیستی موجود در کره زمین با سرعتی بی سابقه در حال کاهش است. به عقیده بعضی افراد، تعداد گونه­ها با سرعتی حدود ۱۰۰۰ برابر روند طبیعی و یا بیش از آن در حال کاهش است و در صورتی که اقدامات لازم برای متوقف نمودن آن انجام نشود، روند مذکور شتاب بیشتری خواهد گرفت. تعدادی از دانشمندان تصور می کنند که نیمی از گونه های موجود در سال ۱۹۹۲، تا سال ۲۰۵۰ برای همیشه از بین خواهند رفت. ما انسانها بزرگترین تهدید برای تنوع زیستی هستیم و زیستگاه­های طبیعی را آنقدر با سرعت تخریب می نمائیم که حتی در ارزیابی وسعت تخریب با مشکل مواجه می شویم. به عنوان مثال، جنگل­بانان در جنگلهای پر باران در شمال غربی ایالات متحده ، درختی را با تصور اینکه هرز گیاه است، سوزاندند. پس از سالها مطالعه و بررسی در سال ۱۹۹۱ مشخص شد که درخت سرخدار، در طی ۱۵ سال مهمترین داروی ضد سرطان بوده است. اما صدمه به زیستگاه تقریباً امید استفاده از آن برای درمان بیماران را از بین برد. این تنها یک مثال از ارزش طبیعت است. از آنجائیکه ما اکوسیستم­های بسیار زیادی را به سرعت تخریب می نمائیم، اطلاع صحیحی از ارزش واقعی آنها نداریم. تعدادی از مهمترین تنوع­های بیولوژیکی دنیا در معرض تهدید شدید قرار دارند. تجزیه و تحلیل­های اخیر مشخص نموده است که ۷۵% پستانداران، پرندگان و دوزیستان در ۳۴ منطقه زندگی می کنند. این مناطق مهم که تعداد بسیار زیادی از گونه­های گیاهی، جانوری و حشرات دنیا را در بر می­گیرد تنها ۲/۳ درصد سطح سیاره ما را می پوشاند. در حال حاضر بسیاری از دولت­ها، گروه­ها و افراد در زمینه محافظت از این مناطق فعالیت می نمایند. آیا این امر به معنی آن است که باید کلیه تلاش­هایمان را تنها در جهت محافظت از این مناطق صرف نمائیم؟ تعدادی از زیست شناسان این راهبرد را نادرست می دانند. از آنجائیکه اطلاع صحیحی از مخلوقات در دست نیست، تبدیل کاربری و یا تخریب زمین به صورت اتفاقی ممکن است نتایجی فراتر از درک ما به همراه داشته باشد.

۱/ چرا باید از تنوع زیستی محافظت نمود؟
ما به تنوع زیستی که نتیجه میلیاردها سال تکامل است برای تامین غذایی که مصرف می کنیم، هوایی که تنفس می نمائیم و آبی که می آشامیم، وابسته هستیم. جنگلها و کشاورزی وابسته به تنوع زیستی است. حیوانات و گیاهان بدون وجود اکوسیستم­های متنوعی که نیازهای آنها را برآورده می نماید، قدرت ادامه حیات نخواهند داشت. تنوع زیستی پایه و اساس تمام موجودات زنده است و شبکه حیات را که همگی ما را حمایت می نماید، تشکیل می دهد.

همچنین تنوع زیستی تفاوت­های ژنتیکی بین گونه­ها را در بر می­گیرد. به عنوان مثال می­توان به  انواع مختلف محصولات و گونه های دام  که ذخایر غذایی را از آفات و بیماری­ها محافظت می نمایند، اشاره نمود.

وجه دیگر تنوع اکوسیستم­ها  در بیابان­ها، جنگلها، تالاب­ها، کوه­ها، دریاچه­ها، رودخانه­ها و زمین­های کشاورزی مشاهده می شود. در تمام اکوسیستم­ها موجودات زنده از جمله انسان جامعه­ای را تشکیل می دهند که در آن نه تنها با یکدیگر بلکه با هوا، آب و خاک محیط اطرافشان نیز در ارتباط هستند.

۲/ تغییرات آب و هوایی چگونه تنوع زیستی را تهدید می نماید؟
تغییرات آب و هوایی ( و یا گرم شدن زمین) موجب افزایش دما، بالا آمدن سطح دریاها، ایجاد تغییرات در الگوهای بارندگی و شرایط شدید آب و هوایی می شود که اخیراً به کرات شاهد آن هستیم (طوفان، خشکی و سیل). تغییرات طبیعی در آب و هوای جهان در طول ۱/۸ میلیون سال تغییرات مهمی را در طیف گونه­ها ایجاد کرده و ساختار جوامع بیولوژیکی، چشم اندازها و زیستگا­ها را تغییر داده است. موارد مذکور در چشم اندازی بسیار پراکنده تر از امروز و در غیاب فعالیت­های انسان صورت پذیرفت ولی در حال حاضر تغییرات آب و هوایی حاصل از فعالیت­های بشر با فشارهای حاصل از فعالیت­های انسانی ترکیب شده و موجب کاهش وسیع تنوع زیستی گردیده است.

۳/ آیا تنوع زیستی در توسعه مشارکت دارد؟
تنوع زیستی محصولات و خدمات زیادی را در جهت حمایت از زندگی ما تامین می نماید. طبیعت گردی، گیاهان دارویی و تولید محصولات از اکوسیستم­های کشاورزی و جنگل که در توسعه کشورها دخیل هستند، به تنوع زیستی وابسته هستند. کنوانسیون تنوع زیستی، موجب ارتقاء بهره برداری پایدار از تنوع زیستی گشته و از توان آن در جهت برآورده نمودن نیازها و آرمان های بشر در حال حاضر و آینده محافظت می نماید.

۴/ آیا از متنوع ترین مناطق بیو لوژیکی دنیا بیشترین محافظت صورت می پذیرد؟
خیر. قسمت اعظمی از تنوع زیستی که قصد محافظت از آن را داریم در خارج از مناطق حفاظت شده قرار دارند و بنا براین باید تمام تلاش خود را در جهت بهره برداری پایدار به کار بریم. از آنجائیکه زندگی میلیون­ها نفر وابسته به  تنوع زیستی است، هیچگاه نمی توانیم به تنهایی از تمام زمینه­های تنوع زیستی دنیا محافظت نمائیم.

۵/ آیا راهی برای محافظت از تنوع زیستی به صورت مصنوعی وجود دارد؟
محافظت از گونه­ها در خارج از زیستگاه­های طبیعی آنها در باغهای گیاه شناسی، باغ وحش­ها، آکواریوم­ها و بانکهای ژن صورت می­پذیرد. اگر چه این موارد به صورت موقت وضعیت ایده آلی را موجب می شود، اما به جز موارد بسیار حاد، احتمالاً مطلوب­ترین راه برای حفاظت از تنوع زیستی نیست.

۶/ چگونه می توانیم به حفظ تنوع زیستی در زیستگاه کمک نمائیم؟
راههای مختلفی برای این منظور وجود دارد:

• از مواد زائد تجزیه شونده به عنوان کود برگ در باغ استفاده نمائید.
• در جهت رشد انواع مختلفی از گیاهان محلی، حشرات و حیوانات کوچک، حداقل قسمتی از باغ خود را به صورت وحشی نگاه دارید.
• از مواد شیمیایی در خانه و یا باغ به جای کود طبیعی  و یا راه­های طبیعی دفع آفات استفاده نکنید.
• از مواد شیمیایی برای تمیز کردن منزل استفاده نکنید. از پاک کننده­های دوستدار طبیعت که موجب آلودگی منابع آبی و یا مسموم کردن حیات وحش نمی شود، استفاده نمائید.
• غذاهای ارگانیک خریداری نمائید.
• تولید زباله را کاهش داده و آن را بازیافت نمائید- استفاده از منابع را به حداقل رسانید.

منبع: تونزا – مجله UNEPبرای جوانان
www.ourplanet.com

ترجمه: ویدا منتخب