وینکگو(ginkgo)

وینکگو(ginkgo)
درخت وینکگو بیلوبا (ginkgo biloba) یک درخت منحصر به فرد ویکی از قدیمی ترین گونه های زنده در جهان است. این درخت بهترین مثال برای فسیل زنده است(اصطلاحی که چارلز داروین در کتاب منشا گونه ها به کار برد). از نظر موقعیت تاکسونومیک، این گیاه در شاخه وینکگوفیتا، در رده وینکگوپسیدا،در راسته وینکگوآلز ودرخانواده وینکگوآسه قرار دارد. وینکگوها وسیکادها تنها گروه گیاهان دانه دار(اسپرماتوفیت) زنده هستند که سلولهای نر متحرک دارند و در طبقه بندی های تاکسونومیکی قبل از مخروطیان قرار می گیرند. نخستین شواهد فسیلی برگ خانواده وینکگو (ginkgoaceae)به حدود 250میلیون سال پیش دوره پرمین مربوط می شود. درآن زمان تاکسونهای چندی در این خانواده گیاهی وجود داشتند. در طول ژوراسیک میانی تحول چشمگیری در تعداد گونه ها روی داد و تنوع وسیعی در طول دوره کرتاسه، در مناطقی که امروزه آسیا، اروپا و آمریکای شمالی نامیده می شود صورت پذیرفت اما بعد از آن زمان به دلیل وقوع پدیده های زمین شناسی این تنوع رو به افول رفت که احتمالا انقراض دایناسورها و خزندگان بزرگ به عنوان پراکنش گران مهم دانه درا ین افول نقش داشته است. فسیلهای شاخه وینکگوفیتا در خانواده ها و جنسهای زیر طبقه بندی می شوند:

ginkgoaceae : arctobaiera, baiera, eretmophyllum, ginkgo, ginkgoites, sphenobaiera, windwardia

trichopityaceae : trichopitys

در پی عدم کشف شواهد فسیلی از وینکگو از 5/2میلیون سال گذشته،دانشمندان تصور می کردند که نسل آن منقرض شده است اما در سال 1691، engelbert kaempfer آلمانی آنرا در ژاپن یافت. وینکگو در چین بقا یافته بود ودر آنجا عمدتا در کوهها و باغهای معابد که توسط راهبان کاشته شده بود(و از نظر آنان درختی مقدس بود) یافت می شدو از چین به ژاپن و کره برده شده بود. همچنین دانه های آن در اوایل قرن هجدهم از ژاپن به اروپا برده شد و در اواخر قرن نیز به آمریکا انتقال یافت. زمانی که تاکسونومیست های اروپایی برای نخستین بار وینکگو را شناختند آن را به عنوان یکی از مخروطیان در نظر گرفتند و در خانوادهtaxaceae قرار دادند، اما در سال 1895،هیراس که گیاهشناسی در دانشگاه توکیو بود کشف نمود که تخمک وینکگو توسط سلولهای نر متحرک که دارای لوله ای مشابه لوله گرده هستند تلقیح می شود. سلولهای نر متحرک تنها در گیاهان پست تر، سرخسها و سیکادها وجود دارند. امروزه وینکگو در دو منطقه کوچک در چین در حالت وحشی رویش دارد اما وضعیت وحشی آن کاملا قطعی نیست زیرا در این مناطق هزاران سال است که فعالیت های انسانی صورت می پذیرد. درخت وینکگو در کشورهای بسیاری در دنیا و در اطراف اماکن مذهبی در کشورهای آسیای شرقی به عنوان یک درخت تزئینی و مقدس کاشته شده است. علاوه بر زیبایی، وینکگو یکی از متحمل ترین درختان شهری است که به ندرت در گیر بیماری می شود یا در معرض حملات حشرات و قارچها قرار می گیرد. بقای وینکگو مطمئنا به دلیل ایمنی طبیعی یا نوعی مزیت ونتیکی است. این درختان دارای عمرهای طولانی هستند و یک درخت با عمر 3000سال در چین گزارش شده است. همچنین وینکگوها موضوعات مناسبی در تهیه bonsai هستند گیاهانی که می توانند به صورت مصنوعی کوچک نگه داشته شوند و بیش از چند قرن پایدار بمانند. برگ وینکگودارای ترکیبات فلاوونوئید و ترپنوئید است که دارای اثرات بسیاری بر سیستم گردش خون، افزایش جریان خون به مغز بافتها و اندامها، سلامت چشمها و تقویت حافظه است (البته ممکن است که در برخی افراد اثرات منفی هم داشته باشد). پس از بمباران اتمی هیروشیما در ژاپن به سال 1945که تقریبا همه گیاهان و جانوران در منطقه از بین رفتند، وینکگوها از معدود موجودات زنده ای بودند که در این شرایط زنده ماندند. امروزه 4 درخت درفاصله 2- 1کیلومتری محل بمب گذاری رشد می کنند. وینکگو مقاومت نسبتا بالایی نسبت به عوامل جهش زا نظیر تشعشعات دارد.
فرم رویشی(habit)

وینکگوها درختان دوپایه با اندازه های متوسط تا بزرگ هستند (35-20متر) وبرخی نمونه ها نیز در چین به بیش از 50 مترمی رسند. دارای تاجی زاویه دار وانشعابات طویل هستند. تاج به موازات افزایش سن درخت پهن تر می گردد. ریشه در وینکگو طویل است. برخی از وینکگوهای پیر ریشه های هوایی تولید می کنند که این ریشه ها بر روی سطوح زیرین شاخه های بزرگ تشکیل می شوند. وینکگو دارای یک تنه مرکزی است. شکل هرمی دارد ودارای انشعابات منظم جانبی نامتقارن باز است. از جوانب شاخه های بلند که دارای فواصل منظم برگی هستند شاخه های کوتاه در سال دوم رشد توسعه می یابند. شاخه های کوتاه میانگره های کوتاهی دارند وبه دلیل وجود همین میانگره ها به نظر می رسد که برگها به صورت خوشه در انتهای شاخه های کوتاه قرار می گیرند. تشکیل برگهای جدید در بخشهای مسن تر تاج در شاخه های کوتاه صورت می پذیرد.برگها دولبه و بادبزنی شکل و دارای رگبرگهای دوشاخه هستند. برگهای وینکگو شبیه برگ سرخس آدیانتوم است. تنوع زیادی از نظر درجه لبه دار شدن در یک درخت وهمینطور در بین درختان مختلف وجود دارد. رنگ برگ خاکستری ـ سبز تا زرد تا سبز تیره در فصل تابستان است و در پاییز زرد می شود.

تولید مثل(reproduction)

وینکگو دو پایه است. درختان نر استروبیلهای آویزانی(به حالت شاتون) را تولید می کنند که حاوی میکروسپوروفیلهایی است که هر یک دو میکروسپورانو را که به صورت مارپیچی در اطراف یک محور قرار گرفته اند ایجاد می نمایند. گیاهان ماده تخمکها را به صورت دوتایی در انتهای یک محور تولید می کنند و پس از گرده افشانی به دانه نمو پیدا می کنند. دانه 2ـ5/1سانتی متر است. لایه بیرونی آن سارکوتستا به رنگ قهوه ای ـ زرد روشن نرم و شبیه میوه آلوست (اما میوه نیست چون این گیاهان فاقد میوه هستند و دانه توسط دیواره تخمدان احاطه نمی شود). در زیر سارکوتستا، اسکلروتستای سخت، اندوتستا وخورش قرار دارد. جنین دارای دو یا سه لپه است. فرآیندهای مربوط به تولید مثل و تولید دانه رسیده در حدود 14ماه طول می کشد. گرده افشانی، بلوغ گامتوفیت های نر و ماده و لقاح دربهار و تابستان اتفاق می افتد اما تکمیل جنین زایی به زمان بیشتری تا بهار آینده نیازمند است.