اکوتوریسم در استان کردستان:

موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه
استان کردستان با 28235 کیلومترمربع وسعت، با حدود 7/1% از مساحت کشور در مغرب ایران در موقعیت جغرافیایی بین 34 درجه و 44 دقیقه تا 36 درجه و 30 دقیقة عرض شمالی و 45 درجه و 31 دقیقه تا 48 درجه و 16 دقیقه طول شرقی در مجاورت مرز کشور عراق قرار دارد و مرزهای شمالی، شمال‌شرقی، و شرقی و جنوب آن در داخل کشور را استانهای آذربایجان غربی، زنجان، همدان و کرمانشاه تشکیل می‌دهند،
براساس‌ آمارگیری‌ و آخرین‌ تقسیمات‌ کشوری در سال1385، استان‌ کردستان‌ دارای‌ 9 شهرستان‌،  23شهر، 27 بخش‌ و 84 دهستان‌ است و همچنین‌ دارای‌ 1767 آبادی‌ دارای‌ سکنه‌ و 192 آبادی‌ خالی‌ از سکنه‌ است‌. شهر سنندج مرکز استان است و شهرستانهای آن شامل سقز، بانه، بیجار، قروه، مریوان، سروآباد، سنندج، کامیاران، و دیواندره می‌باشد.

اکوتوریسم استان کردستان

متون نشان می‌دهد که استان کردستان به لحاظ ساخت جغرافیایی خود از ابعاد اکولوژیکی، فرهنگی و توسعه‌ای از منابع نسبتاً غنی و متنوع گردشگری برخوردار است که این تنوع عبارتست از:
منابع گردشگری استان کردستان
 منابع طبیعی گردشگری:
1- تنوع اقلیمی و وجود چهار فصل کامل،
2- تنوع مناظر و محیط‌های طبیعی شامل چشم اندازها و مناظر طبیعی و بکر، پناهگاه‌های حیات وحش، مناطق کوهستانی جهت کوه‌‌پیمایی و کوهنوردی، صخره نوردی در بیجار، دریاچه، دره‌ها و ارتفاعات.
3-مناطق حفاظت شده   4- پارک‌ها و ذخیره‌گاههای جنگلی  5- تنوع زیستی غنی  6- چشمه‌های معدنی و آب‌گرم
 

 منابع فرهنگی گردشگری:

1- فرهنگ غنی کردی(ایرانی)   2- یادمان‌های تاریخی و میراث فرهنگی   3- هنرهای بومی، صنایع دستی و غذاهای محلی
4- فرهنگ‌های زنده(عشایر، روستاهای شگفت و...)   5- آیین‌ها و مراسم‌های ویژه
 

 منابع گردشگری انسان ساخت:

1- مجموعه‌های توریستی، اقامتگاه‌های ییلاقی  2- مجموعه پیست اسکی و تاسیسات وابسته  3- موزه‌ها
برای نشان دادن ثروت غنی و متنوع منابع گردشگری طبیعی استان به اختصار به  هر یک از اینها پرداخته می‌شود.
جاذبه های طبیعی
در ساختار اکولوژیکی کردستان رودخانه‌ها و چشمه‌سارهای متعدد دائمی و دریاچة طبیعی همانند زریبار(زریوار) و دریاچه‌های پشت سدهای وحدت(در 10 کیلومتری شمال سنندج) و شهید کاظمی(در شمال‌غربی سقز) جاذبه‌های طبیعی ارزشمند و کم نظیر جهانگردی را دراستان کردستان شکل داده‌اند. افزون بر این منابع سرشار آب و پوشش گیاهی متنوع (جنگلی و مرتعی)، نه تنها به ایجاد مناظر زیبا و تلطیف هوا، کمک کرده‌اند، بلکه زمینه‌های مناسبی را برای انجام انواع ورزش‌های تابستانی و تفریحات آبی به وجود آورده‌اند. در فضاهای آبی استان کردستان ورزش‌های اسکی روی آب، شنا، قایقرانی، ماهیگیری و ورزش هیجان انگیز و مفرح قایقرانی تند آبی که امروزه طرفداران بی‌شماری را به سوی خود جذب نموده امکان پذیر است.
کوهستان‌ها، ارتفاعات و قله‌های متعدد استان که برخی از آنها با پوشش جنگلی و مرتعی جلوه‌های ویژه‌ای از چشم‌اندازهای سحر انگیز طبیعت را به نمایش می‌گذارند، زمینه‌های مساعدی را جهت ایجاد و توسعة ورزش‌های کوهستانی فراهم آورده‌اند، که در ادامه به تشریح آنها پرداخته می‌شود.
 

دریاچه، سواحل و تالابها

 1- دریاچه زریوار: دریاچة زریوار مهم‌ترین و کم‌نظیرترین جاذبة آبی در غرب کشور است که در فاصلة سه کیلومتری غرب مریوان قرار گرفته و جاده آسفالته‌ای آن را به شهر مریوان پیوند می‌دهد. این دریاچه در ارتفاع 1285 متری از سطح دریا واقع شده است و از زیباترین‌ میراث‌های‌ طبیعی‌ استان‌ کردستان‌ به‌ شمار می‌آید. طول آن 5/4 کیلومتر و عرض آن اندکی کمتر از 2 تا 3 کیلومتر است. مساحتی حدود900-850 هکتار دارد، عمق دریاچه از 5 تا 2 متر متغیر است. آب دریاچه شیرین و از جوشش چشمه‌هایی که در کف دریاچه قرار گرفته‌اند، تامین می‌شود. حجم‌ آب‌ دریاچه‌ از 5/22 میلیون‌ متر مکعب‌ تا 5/47 میلیون‌ مترمکعب‌ در طول‌ سال‌ متغیر است‌. علاوه بر سرسبزی اطراف دریاچه حدود 33 نوع پرنده و حیوانات در آن زیست می کنند.
وجه‌ تسمیه‌ زریوار و زریبار که‌ هر دو در منطقه‌ متداول‌ است‌، به‌ واژة‌ «زری‌» که‌ در زبان‌ کردی‌ به‌ معنی‌ دریاچه‌ است‌، باز می‌گردد. پسوند «دار» و «بار» پسوند تشبیهی‌ و زریبار یا زریوار به‌ معنی‌ دریاچه‌وار است‌.
درباره‌ این‌ دریاچه‌ افسانه‌های‌ متعددی‌ وجود دارد که‌ مشهورترین‌ آنها وجود شهری‌ مدفون‌ در زیر آب‌های‌ دریاچه‌ است‌. وضعیت استقرار شهر مریوان(مستقر در دامنه کوه) و دریاچه که از جهات مختلف توسط جنگل‌های انبوه و نیمه انبوه
احاطه شده‌اند، مناظر بسیار زیبا و بدیعی را به وجود آورده‌اند. بر تپه‌ای کوچک در قسمت شرقی، مهمانسرای ایرانگردی و جهانگردی مریوان احداث شده است
2- دریاچه پشت سد قشلاق(سد وحدت): سد مخزنی قشلاق بر روی رودخانه قشلاق در 12 کیلومتری شمال سنندج، روی کوه‌های منطقه "ساتله و تیرگرا" احداث شده است. دریاچه پشت این سد 11کیلومتر طول دارد و وسعتی معادل 934 هکتار را در بر می‌گیرد و با توجه به سطح دریاچه و حجم آب، زمینه مناسبی برای انواع ورزش‌های آبی به وجود آورده است. در این دریاچه 7 گونه ماهی شناسایی شده که از این لحاظ نیز شرایط ماهیگیری تفریحی نیز فراهم است. دریاچه پشت سد با فضای سبز و جنگل‌کاری اطراف از دیدنی‌های جالب توجه محسوب می‌شود، همچنین امکانات تفریحی و اسکلة قایقرانی دریاچه هر ساله تعداد زیادی از علاقه‌مندان به ورزش‌های آبی را جذب می‌کند.
3- دریاچه سد شهید کاظمی: در حوزه شهرستان سقز قرار دارد(قسمتی از آن ) طول آن حدود 6 کیلومتر و حجم مخزن آن 48میلیون متر مکعب است. آب آن از رودخانه‌های زرینه رود، سیمینه رود، خورخوره و سقزچای تامین می‌شود.
4- سد گاوشان: در 25 کیلومتری جاده کامیاران به سنندج در حال احداث می باشد و از سدهای بزرگ کشور محسوب می گردد.
 

 رودخانه ها

استان کردستان، به لحاظ موقعیت طبیعی و اقلیمی، روان‌آب‌ها و رودخانه‌های متعددی دارد که علاوه بر چشم‌اندازها و مناظر زیبا، زمینه‌های مناسبی برای انواع ورزش‌های تفریحی مانند: شنا، ماهیگیری و قایقرانی فراهم کرده است.
مهمترین رودهای استان که از نظر اکوتوریسم مهم می‌باشند عبارتند از:
1- رودخانه قزل اوزن: از شاخه‌های اصلی سفید رود است که از کوههای چهل چشمه و نواحی مرتفع هزارکانیان و چشمه‌های سارال واقع در بخش دیواندره، سرچشمه گرفته و پس از مشروب نمودن قسمتی از اراضی کردستان وارد استان زنجان می‌شود. طولانی ترین رود استا ن کردستان است. رودهای قمچقای و اوزون دره از شهرستان بیجار، رودهای تلوار و شور لز شهرستان قروه، از شعبات مهم رودخانه قزل اوزن در استان کردستان هستند که سالانه 960 میلیون متر مکعب آب را از استان خارج می‌کنند. دره‌ها و سواحل این رودخانه جذاب و دیدنی و انواع ماهی‌های آن معروف است (گروه مطالعاتی هامون، 1378).
2- رودخانه سیروان: این رود، دراز‌ترین رودخانه کردستان است(213کیلومتر) که سرچشمه اصلی آن دو رود گاوه‌رود و قشلاق است. گاوه رود از کوههای کن کبود در 31 کیلومتری شمال‌شرقی سنقر و رود قشلاق از کوههای پیر محمد در 40 کیلومتری جنوب‌غربی بیجار سرچشمه می‌گیرد. سیروان پس از گذر از منطقه اورامان و پیوستن به رود دالوند در خاک عراق به نام رود دیاله به دجله می‌ریزد. حجم روان‌آبهای سطحی در این حوضه 3140 میلیون متر مکعب است که 2740 میلیون متر مکعب آن از استان خارج می‌شود. شعبات مهم آن دزلی مریوان، گردلان، رزاب‌قطوند، قشلاق و گاوه رود می‌باشند. حواشی این رود بسیار زیبا و بستر و حواشی آن زیستگاه انواع پرندگان و ماهیان می‌باشد و لذا برای بهره‌برداری‌های اکوتوریستی و طبیعی بسیار مناسبند(گروه مطالعاتی هامون، 1378).
 3- زرینه رود:  از کوههای چهل چشمه منشعب می گردد، مسیر آن جنوبی شمالی است که پس از پیوستن چند رود دیگر در مسیر به دریاچه ارومیه می ریزد. شاخه اصلی آن چم سقز(چومه) نام دارد که از کوههای گردنه خان واقع در شرق بانه سرچشمه می‌گیرد، قسمت اعظم آب این رودخانه در اطراف سقز به مصرف کشاورزی می‌رسد ولی باز هم سالانه 1800 میلیون متر مکعب آب خارج می‌کند. سواحل این رودخانه عظیم و پر آب یکی از ممتازترین قلمروها و عناصر گردشگاهی و توریستی طبیعت‌گرای استان کردستان محسوب می‌شود، سراسر مسیر آن از قابلیت‌های استفاده از ورزش‌های آبی مفرح از قبیل قایق‌رانی تند آبی یرخوردار است.
4- سیمینه رود: از دو کانون آبگیر که یکی از کوههای سقز و بانه به نام ناتاهد و دیگری از ارتفاعات منگور و ترجان سرچشمه می‌گیرد و پس از پیوستن به هم در آذربایجان غربی به دریاچة ارومیه می‌ریزد. رودخانه‌های چمخانه و ساوجبلاغ مهم‌ترین شعبات این رود هستند. حواشی این رودخانه نیز بویژه در دره‌های گسترده و دشت‌ها، بسیار زیاد و دیدنی است.
5- رودخانه قشلاق: از ارتفاعات شمالی سنندج سرچشمه می گیرد و در حدود 90 کیلومتر طول دارد.

- رودخانه گاران: در سروآباد مریوان جاری است و حداکثر آبدهی آن در فروردین ماه به 38 متر مکعب می رسد.
7- رودخانه قزلچه سو: در شمال شرقی دریاچه زریوار و شمال مریوان و به سمت مرز ایران و عراق در جریان است.
8- رودخانه عصر آباد: در مریوان و شرق دیاچه زریوار جاری است و طولانی ترین آبراهه آن 14 کیلومتر است.
9- ودخانه‌های بانه: ارتفاعات گردنه خان که در مشرق بانه واقع شده، خط تقسیم رودخانه‌های شرقی و غربی است بدین معنا که رودخانه چم سقز که از شرق و ارتفاعات مذکور سرچشمه می‌گیرد به طرف سقز در جریان است در حالی که رودخانة شوی از غرب ارتفاعات خان سرچشمه می‌گیرد. رودهای دیگر شهرستان بانه رود کلو و رود برئین می‌باشند که وارد خاک عراق می‌شوند(محمدی، 1377).
 

آبشارها ، چشمه‌ها و آبهای معدنی:

1-  چشمه آب معدنی باباگرگر: در 18 کیلومتری شمال شهر قروه در روستای باباگرگر قرار دارد، آب آن همراه با گازکربنیک فراوان جوشان و خروشان از دهانه استخری عمیق و طبیعی حدود 200 متر خارج می شود، آب آن از دسته کلروبیکربناته مخلوط گازدار و خواص درمانی متعددی دارد، سالیانه حدود 30 هزار نفر از داخل و خارج استان برای استفاده درمانی به این چشمه می آیند و در کنار آن از زیارتگاه امام زاده باباگرگر نیز زیارت می نمایند.
2- چشمه آب معدنی گواز: در 50 کیلومتری شمال غربی کامیاران و در 10 کیلومتری شمال‌غربی روستای پلنگان در دامنة کوه روستای گواز واقع شده است آب چشمه گرم و مزه گوگرد دارد و در درمان بیماریهای رماتیسمی از معروفیت زیادی برخوردار است. همچنین در درمان بیماری‌های مجاری تنفسی و بیماری‌های جلدی بسیار مؤثر است.
3- چشمه آب تلخ(پیرصالح): در روستای "قشلاق‌لو" از توابع شهرستان بیجار چشمه آب معدنی تلخی وجود دارد که در درمان بیماریهای روماتیسمی مورد استفاده مراجعه کننده گان قرار می گیرد.
4- چشمه سراب بیجار   5- چشمه سراب قروه  6- چشمه خاورآباد: در جنوب‌شرقی سراب بیجار
 7- چشمه هفت آسیاب: در روستای شریف‌آباد دهستان سیاه منصور بیجار   8- چشمه قمچقای: در دهستان سیاه منصور بیجار
9- چشمه سراب ونیسار: در دشت چهار دولی قروه زیر کوه کمرزرد قرار دارد
10- چشمه‌های اورامان و ژاورود مریوان که همراه با مناطق و مناظر طبیعی، نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.
11- آبشار بل‌:  در یکی‌ از روستاهای‌ منطقه‌ اورامان‌ و در مرز استان‌ کرمانشاهان‌، روستایی‌ به‌ نام‌ «بل‌» واقع‌ است‌. در کنار این‌ روستا، در جاده‌ای‌ که‌ به‌ «کوسه‌ هجیج‌» منتهی‌ می‌شود، آبشاری‌ زیبا وجود دارد که‌ به‌ عقیدة‌ کارشناسان‌ دارای‌ آب‌ عالی‌ برای‌ شرب‌ است‌. این‌ آب‌ با فشار زیاد و در حجم‌ بسیار از شکاف‌ کوهی‌ بیرون‌ � می ریزد و عظمت‌ و شکوه‌ طبیعت‌ را جلوه‌گر می‌سازد. این‌ آب‌ در مسیر خود به‌ رودخانه‌ سیروان‌ می‌ریزد.
12- آبشار گویله:  یکی‌ از اماکن‌های‌ دیدنی‌ استان‌ کردستان‌ آبشار «گویله‌» است‌ که‌ در شهرستان‌ مریوان‌ و در مسیر جاده‌ مریوان‌ ـ سقز واقع‌ است‌. این‌ آبشار زیبا در فصل‌ بهار از مکان‌ها دیدنی‌ و زیبای‌ منطقه‌ محسوب‌ می‌شود.
 
 دشت‌ها
   دشت‌ها از دیگر جاذبه‌های طبیعی استان کردستان است که با چشم اندازهای زیبا و طبیعی و پوشش گیاهی مناسب، مناظر دلپذیری از طبیعت این استان را همچون تابلوهای رنگارنگ به نمایش می‌گذارند.
1- دشت دهگلان: مساحت این دشت 62700 هکتار و مساحت حوزه آن 2550 کیلومتر مربع و ارتفاع آن از سطح دریا 1800 متر است. این دشت پوشش گیاهی جالب توجهی دارد و چشم‌اندازهای مزارع آن در بهار و تابستان بسیار زیباست.
2- دشت قروه: مساحت آن 58400 هکتار و مساحت آن 2223 کیلومترمربع و ارتفاع آن از سطح دریا 1800متر است. این دشت در شهرستان قروه قرار گرفته و رودخانة "چم‌شور" که شاخه‌ای از رودخانه تلوار است در این دشت جریان دارد.
3- دشت خامسان: 1500 هکتار مساحت دارد. در مسیر راه سنندج به مریوان قرار دارد.
- دشت کامیاران: 950 کیلومتر مربع وسعت، در ارتفاع 1400 متری از سطح دریا قرار گرفته است و یکی از زیباترین دشت‌های جذاب استان کردستان به ویژه از نظر چشم‌اندازهای زیبا و طبیعی محسوب می‌شود.
5- دشت آمیرآباد: در شهرستان کامیاران واقع است. 6000 هکتار وسعت دارد. ارتفاع متوسط دشت، 1650 متراز سطح دریاست.
6- دشت‌های بانه: در محدودة شهرستان بانه دو دشت تال و شوی واقع شده‌اند. مساحت دشت تال 1800هکتار و شوی 2000هکتار است. در دشت تال رودخانه‌های سید سارم و زروار جاری‌اند که در نزدیکی روستای سرتزین به رودخانه نمشید می‌پیوندند و سپس به رودخانه چومان می‌ریزند. این دشت محل کشت محصولات مختلف زراعی است و انواع گیاهان کوهستانی در آن یافت می‌شود، به همین دلیل در بهار و تابستان چشم‌اندازی سبز و با طراوت دارد و پاییز آن نیز بسیار زیباست.
7- دشت‌های سقز: در محدودة شهرستان سقز دشت‌های متعددی واقع شده که مهم‌ترین آنها عبارتند از: دشت‌های صاحب، قه‌لاکون، له‌گرمی و دشت کول تپه. وسعت این دشت‌ها حدود 700 هکتار و ارتفاع متوسط آن‌ها 1650 متر از سطح دریاست. این دشت‌ها در بهار و تابستان با سرسبزی و گل‌های وحشی جلوه‌ای بسیار زیبا دارند.
8- دشت بیجار: 53000 هکتار وسعت و به طور متوسط 1750 متر ارتفاع دارد.
 

جاذبه‌های کوهستانی

استان کردستان از جمله مناطق کوهستانی کشور است که آنرا از نظر داشتن قابلیتهای طبیعی حائز اهمیت است. ارتفاعات، دامنه‌ها و رشته‌کوههای متعدد استان کردستان از دیگر قابلیت‌های اکوتوریستی استان به شمار می‌آیند. رشته‌کوههای غرب کشور به صورت رشته‌های موازی، تمامی پهنه استان را در بر گرفته‌اند. یخچال‌های قلل مرتفع، چشمه‌سارهای فراوان، پوشش مناسب جنگلی و مرتعی دامنه‌های مناطق کوهستانی، از نظر پدید آوردن چشم‌اندازها و بویژه فعالیت‌های اکوتوریستی کوهنوردی، دامنه‌نوردی و در فصل سرد ورزش‌های زمستانی قابلیت‌های بی نظیری را به وجود آورده‌اند.
مهمترین و معروفترین ارتفاعات و قلل عبارتند از:
1- کوه شاهو: ارتفاع بلندترین قله آن 3390 متر است میانگین دمای سالانه آن 10 تا 15 درجه است و 800 میلی متر بارندگی دارد، همیشه سال برف دارد و ازکوههای زیبا و سترگ درکشور محسوب می‌شود.
2- کوه چهل چشمه: چهل‌ چشمه‌ از کوه‌های‌ مرتفع‌ کردستان‌ است(3173متر)‌. این‌ کوه‌ دارای‌ آبشارها و چشمه‌های‌ بسیار زیبایی‌ است‌ و وجه‌ تسمیه‌ آن‌ نیز حکایت‌ از وجود چهل‌ چشمه‌ آب‌ دارد. در 53 کیلومتری جنوب‌شرقی سقز قرار دارد و منطقه‌ای‌ سردسیر و برف‌گیر است‌. در این‌ کوه‌ می‌توان‌ در تمامی‌ سال‌ برف‌ را مشاهده‌ کرد. این‌ کوه‌ یکی‌ از سرچشمه‌های رودخانه‌‌های جغاتو «جغتو»، چهل چشمه، کله باد و شورتی است‌ و دارای‌ چشمه‌سارهای‌ فراوان‌ و دامنه‌های‌ سرسبز و زیبا است‌.
3- کوه کوچسار: 2946 متر در 30 کیلومتری جنوب‌غربی سنندج در محدودة دهستان ژاورود شرقی.
4-کوه شیخ معروف: 23کیلومتری شمال‌غربی سنندج، شمال‌غربی روستای یاینچوب، 2895مترارتفاع.
5- کوه پنجه علی: 26 کیلومتری جنوب‌غربی قروه، جنوب‌شرقی روستای قره‌بلاغ پنجه، 2860 متر.
6- کوه کانی چرمه: 2840متر ارتفاع در 48 کیلومتری شمال‌شرقی مریوان.
7- کوه حلقه میر: 2880متر در 63کیلومتری غرب بیجار.
8- کوه سناسره: 42 کیلومتری شمال‌شرقی مریوان، 2884 متر.
9- کوه میانه: از بلند‌ترین ارتفاعات مریوان در 33کیلومتری جنوب‌شرقی این شهر با ارتفاع 2950متر.
10- کوه مسجد میرزا: از بلند‌ترین کوههای سنندج در 58 کیلومتری شمال‌غربی این شهر، 3059متر.
11- کوه عه والان: در 42 کیلومتری سنندج به کامیاران واقع است، در قله این کوه 7 شیخ مدفون می باشند و دارای مناظر زیبا و چشمه سارهای متعددی است.
12- کوه سلطان سراج الدین: از بلندترین انشعابات موازی زاگرس و 2836 متر ارتفاع دارد و در قله آن مقبره‌ای است که عموم معتقدند متعلق به سلطان سراج‌الدین است و در دامنه کوه چشمه و سرابی جاری است.
13- کوه شیدا: یا کوه امامزاده شیدا 2332 متر ارتفاع دارد ودر شمال غربی قروه واقع است و والی کردستان در زمان افشاریه در این کوه مدفون دارد.
- کوه مهیمن: مشهور است که در 1013 ه-ق در هجوم شاه عباس ره کردستان، چشمه آب این کوه مورد پسند شاه عباس قرار گرفته و معرف به چشمه شاه پسند است.
15- کوه کوسالان: این کوه در منطقه اورامان تخت است و 2620 متر ارتفاع دارد.
16- کوه آربابا: در جنوب شهر بانه واقع است و 2220 متر ارتفاع دارد، بسیار سرسبز و از تفرجگاههای بانه محسوب می شود.
 دیگر ارتفاعات استان عبارتند از: کوه ملا کاوو، کوه حسین بگ، کوه پیازه، کوه تخت، کوه هواره برزه، کوه چرخ‌لان، کوه نکه‌روز که همگی بالای 2800 متر ارتفاع دارند.
 

ورزش‌های کوهستانی زمستانی:

- پیست اسکی بیجار: که در ارتفاعات حومه بیجار دایر می باشد.
 

دره‌ها و غارها:

1- غار کرفتو: یکی از بزرگترین و شگفت‌ انگیز‌ترین غارهای کشور است که آثار زندگی مربوط به قرن سوم پیش از میلاد در آن پیدا شده است محل آن در 12 کیلومتری روستای کرفتو و در حدود 50 کیلومتری جنوب شرقی سقز قرار دارد، خانه‌هایی از سنگ در این غار تراشیده شده اند که به نظر می‌رسد قبلاً معبد معروف هراکلیوس بوده است، نوشته‌ها و نقاشی‌های متعدد مربوط به اعصار گذشته غار مربوط به دوره میتراییسم است، قسمت دست ساز غار در طبقات دارای حدود20 اطاق است و پس از عبور از این قسمت و رسیدن به محوطه‌ای بزرگ چشمه‌های آب شور و شیرین در درون غار جاری است و طول شبکه‌های درون غار در مسیر‌های متعدد به چند کیلومتر می‌رسد که بسیار زیبا و شگفت انگیز می‌نماید.
2- غار شوی: نزدیک مرز ایران و عراق و در حومه روستای شوی در 12 کیلومتری بانه واقع است.
 

جنگل‌ها ، بیشه‌ها و مراتع

 پوشش گیاهی و به ویژه جنگل‌ها از زمرة مهمترین و زیباترین جلوه‌های طبیعی و یکی از جاذبه‌های بی نظیر تفرجگاهی و جهانگردی هر منطقه به شمار می‌روند. امکروزه نقش جنگل‌ها در حفظ آب، خاک و به ویژه نقش چشم‌انداز طبیعی و زیباشناسی و تفرجگاهی آن مورد توجه برنامه‌ریزان محیط زیست و اوقات فراغت قرار گرفته است.
 استان‌ کردستان‌ از طبیعتی‌ زیبا برخوردار است‌ و جنگل‌ بخشی‌ از زیبایی‌های‌ استان را شکل‌ بخشیده‌ است‌. جنگل‌های‌ استان‌ در اطراف‌ شهرهای‌ بانه‌ و مریوان‌ واقع‌ شده‌ و بعد از جنگل‌های‌ شمال‌ کشور در درجه‌ دوم‌ اهمیت‌ قرار دارد. این جنگلها جزئی از جنگلهای غرب کشور محسوب می‌شوند که وسعتی معادل 320000 هکتار را در بر گرفته‌اند. معروف‌ترین‌ درختان‌ جنگلی‌ این‌ جنگل‌ها بلوط‌، مازو یا دار‌مازو، گلابی‌، زبان‌ گنجشک‌(ون‌)، گردو، سیب‌ وحشی‌، پسته‌ وحشی‌(بنه‌)، زالزالک‌، آلبالو جنگلی‌، بادام‌ تلخ‌، ازگیل‌، داغداغان‌، نارون‌، افرا و درخت‌هایی‌ مانند گز و بید وحشی‌ در کنار رودخانه‌ است‌. به‌طور کلی‌ می‌توان‌ نواحی‌ جنگلی‌ استان‌ را چنین‌ تقسیم‌ نمود:
ـ جنگل‌های‌ منطقه‌ مریوان‌، که‌ وسعت‌ آن‌ 185000 هکتار است‌
ـ جنگل‌های‌ منطقه‌ بانه‌، که‌ مساحت‌ آن‌ حدود 50000 هکتار تخمین‌ زده‌ می‌شود
ـ جنگل‌های‌ منطقه‌ سقز که‌ مساحت‌ آن‌ حدود 70000 هکتار است
‌ـ جنگل‌های‌ منطقه‌ سنندج‌ که‌ مساحت‌ آن‌ در حدود 78000 هکتار است‌ و بیشتر در غرب‌ کامیاران‌ و جنوب‌ سنندج‌ واقع‌ شده‌اند.
- پوشش جنگلی بانه : این جنگلها در مسیر سقز به بانه از دره خان شروع می‌شود و در نزدیکی شهر بانه بر تراکم و انبوهی آن افزوده می‌شود سرسبزی پوشش جنگلی آبهای جاری و چشمه‌سارهای کوهستان داری چشم اندازهای زیبا و بدیع می‌باشد.
- پوشش جنگلی مریوان: حدود 58% جنگلهای استان کردستان مربوط به مریوان می‌باشد و بصورت نواری از شمال مریوان و تا دامنه‌های جنوبی امتداد دارد، این پوشش جنگلی با آب و هوای معتدل و وجود دریاچه زیبای زریوار امکانات بسیار مناسبی را برای جلب مسافر و گردشگر فراهم ساخته است. از معرفترین درختان جنگلی بانه و مریوان می توان بلوط ، مازو، گلابی وحشی ، زبان گنجشک، گردو، سیب وحشی، زالزاک و آلبالوی وحشی و ... را نام برد.
سرانه فضای سبز شهری استان 2/7 متر مربع ، و از مهمترین بیشه‌زارها و دژهای سرسبز استان می‌توان موارد زیر را نام برد.
- جنوب شهر سنندج: مسیر رودخانه‌های قشلاق و مسیر سرریز آب سد قشلاق.
- جاده سقز- بانه : پوشیده از درختان سرسبز و گلهای رنگارنگ و وحشی می‌باشد.
- مسیر سنندج –کامیاران: در مسیر رودخانه‌های قشلاق و گاورود پوشش گیاهی، باغات فراوان و کشتزارهای سرسبز مناظر بدیعی را خلق ساخته است که در بهار و پاییز بسیار دیدنی و  زیبا می‌نماید.
- سنندج-مریوان: بعد از روستای نگل کوههای بلند و دره‌های وسیع و سرسبز و جریان رودخانه‌های پر آب به طرف مریوان مناظر زیبایی را در پیش روی مسافران قرار می‌دهد.