سطح مراتع دنیا
بیشترین
سطح خشکی ها در کره زمین به مراتع اختصاص دارد. در شرایط نیمه خشک و نیمه
مرطوب در اثر تغییرات پارامترهایی از قبیل شرایط آب و هوایی و اقتصادی، سطح
مراتع دنیا در حال تغییر است. براساس برآورد سطح اراضی توسط هدی، مراتع
47% ، جنگل های تجارتی 28% کشاورزی 10% و یخ های دائمی 15% خشکی ها را شامل
می شود.
در
همین زمینه کوک، مراتع را 43% جنگل ها 18%، کشاورزی 20%، مناطق مسکونی و
صنعتی 4% و یخ های دائمی را 15% سطح خشکی های زمین می داند. طبق امار
سازمان خواربار و کشاورزی جهانی حدود بیش از 2/133 میلیارد هکتار مرتع در
دنیا وجود دارد.
با احتساب سطح جنگل های غیر تولیدی به مساحت 1/366 میلیارد هکتار که توسط دام ها مورد چرا قرار می گیرد و همچنین 
سطح جنگل های تجارتی که معادل 2 میلیارد هکتار می باشد نیز معمولاً توسط دام مورد استفاده قرار می گیرد.
بنابراین سطح اراضی که مورد استفاده چرایی دام قرار می گیرد حدود 5/5 میلیارد هکتار برآورد می شود.
وسعت مراتع ایران
در مورد وسعت مراتع کشور نظرات مختلفی وجود دارد که آخرین آماری که در این زمینه ارائه شده به شرح جدول زیر می باشد:
سطح مراتع ایران به هکتار
| نوع مرتع |
سطح خارج از شمال |
سطح شمال |
جمع |
درصد |
| مراتع متراکم |
923,345,6 |
870,590 |
793,936,6 |
8/1 |
| مراتع نیمه متراکم |
348,694,20 |
129,893,1 |
476,587,22 |
62/2 |
| مراتع کم تراکم |
560,059,56 |
110,520 |
670,579,56 |
65/7 |
| جمع |
831,099,83 |
109,304 |
940,103,86 |
100 |
پراکنش مراتع در ایران
تغییرات
عوامل آب و هوایی، خاک، پستی و بلندی در مناطق مختلف کشور باعث رشد و نمو
گیاهان و در نتیجه به وجود آمدن مراتع متفاوت شده است.
مراتع ایران از نظر زمان و فصل استفاده به 3 گروه تقسیم می شوند.
1- مراتع قشلاقی (مراتع زمستانی)
که
در مناطق نسبتاً گرم کشور واقع هستند و مهم ترین آنها مراتع سرخس، ترکمن
صحرا، دشت گرگان، جلگه خوزستان، جنوب فارس، دشت مغان و ... می باشند.
این
مراتع در دشت هایی پست و یا در مناطق با عرض جغرافیایی کم واقع شده اند،
رشد گیاهان در اواخر پائیز و زمستان میسر بوده و یا مناطقی که درجه حرارت
بالا است و امکان خروج دام از آغل میسر بوده و چرا از بقایای گیاهان انجام
می پذیرد.
2- مراتع ییلاقی (تابستانه)
که
معمولاً در مناطق مرتفع و کوهستانی، به خصوص رشته کوه های البرز و زاگرس
قرار دارند و از اوایل تابستان تا اوایل پاییز مورد چرای دام قرار می گیرد.
مهم ترین مراتع ییلاقی کشور عبارتند از : مراتع شمال خراسان، بخش های
مرکزی البرز ، کوه های سهند و سبلان و ارومیه، کوه های همدان و تویسرکان،
چهار محال و بختیاری و کوه های فارس،کرمان و یزد.
در این مناطق دوره رشد گیاهی دیر شروع شده و معمولاً به علت شروع سرمای زودرس طول دوره رویش گیاهی کوتاه است.
3- مراتع میان بند
در
جریان تغییر مکان دام از قشلاق به ییلاق مراتع میان بند مورد چرا قرار می
گیرند. این مراتع در ارتفاعات پایین تری از مراتع ییلاقی قرار گرفته است و
حد فاصل بین مراتع قشلاقی و ییلاقی می باشند، پس دوبار در سال مورد چرا
واقع می شوند.
به
علت مساعد بودن شرایط محیط برای زتدگی در مقایسه با دشت های پشت و کوه های
مرتفع، قسمت اعظم روستاها در محدوده مراتع میان بند قرار گرفته اند.
بنابراین به دلیل استفاده دائمی دام های روستایی هم (علاوه بر دام های کوچ
کنندگان) از این مراتع شدت تخریب در مراتع میان بند در حالت معمولی بیشتر
از مراتع قشلاق و یا ییلاق می باشد، زیرا در مراتع قشلاق یا ییلاق پس از
اتمام چرا تا شروع چرا در سال بعد امکان رشد و بازسازی تا اندازه ای برای
گیاهان وجود دارد.
در
حالت کلی مراتع مرغوب ایران بیشتر در شمال و مغرب کشور یعنی در اطراف و
دنباله رشته کوه البرز و زاگرس که دارای ارتفاع زیادی می باشند، قرار
دارند.
