جغرافیای خاک ها قسمت 3

   د- انتی سولها ( Entisols ): خاکهایی که به تازگی تشکیل شده اند
   انتی سولها خاکهایی هستند که نشانه ای از تکامل افقهای پیدایشی در آنها دیده نمی شود و یا بسیار کم است. این خاکها به اندازه ای کم در معرض عاملهای خاکساز قرار گرفته اند که یا افقی را نشان نمی دهند و یا دارای اپی دونهای اکریک، آلبیک یا هیستیک هستند و یا افقهای ساده ای دارند که توسط فعالیت انسان بوجود آمده است.
  

    انتی سولها به 5 زیر رده تقسیم می شوند:
   1- آکونت ها ( Aquents ): همیشه یا بطور فصلی مرطوب می باشند ( اشباع شده ) و حتی اگر بصورت مصنوعی زهکشی شوند، رنگهای خاکستری متمایل به آبی ویا افقهایی با رنگین دانه زیادی نشان می دهند.
   انواع اکونتها:
   a) سولف اکونت ها ( Sulfaquents ):دارای مواد سولفیدی در 50 سانتیمتری سطح خاک
   b) هیدرواکونت ها ( Hydroaquants ): بسیار نرم، ظرفیت کم نگهداریعناصر، عامل N بیش از 7/0
   c) کرای اکونت ها ( Cryaquents ): رژیم دمایی کراییک نه پر جلیک برای خاک
   d) فلواکونت ها ( Fluvaquents ): کاهش نا منظم مقدار کربن نسبت به عمق با بیش از 2/0 درصد مقدار کربن تا عمق 25/1 متری
   e) تروپواکونت ها ( Tropoaquents ): رژیم دمایی ایزو در خاک
   f) سام اکونت ها ( Psammaquents ): دارای بافت شنی و شنی لومی تا عمق 1 متر
   g) هاپل اکونت ها ( Haplaquents ): سایر اکونت ها
  
   2- آرنت ها ( Arents ): این خاکها بهتر از اکونت ها زهکشی شده اند و تکه هایی از افقهای شناسایی را در زیر افق AP نشان می دهند.
   انواع آرنت ها:
   a) یوست آرنت ها ( Ustarents ): رژیم رطوبتی خاک یوستیک است.
   b) زرآرنت ها ( Xerarents ): رژیم رطوبتی خاک زریک است.
   c) توری آرنت ها ( Torriarents ): رژیم رطوبتی خاک اریدیک است.
   d) یود آرنت ها ( Udarents ): رژیم رطوبتی خاک یودیک است.
  
   3- سامنت ها ( Psamments ): دارای بافتهای شنی ریزلومی ( Loamy fine sand ) و یا درشت تر می باشند و بهتر از اکونت ها زهکشی شده اند.
   انواع سامنت ها:
   a) کرایوسامنت ها ( Cryopsamments ): رژیم دمایی خاک کراییک یا پرجلیک است.
   b) کوارتزی سامنت ها ( Quartzipsamments ): بیشتر از 95 درصد وزنی بخش شن را کوارتز، زیرکن، تورمالین، روتیل و دیگر کانیهای پایدار تشکیل می دهد.
   c) توری سامنت ها ( Torripsamments ): رژیم رطوبتی خاک توریک است.
   d) یوستی سامنت ها ( Ustipsamments ): رژیم رطوبتی خاک یوستیک است.
   e) تروپوسامنت ها ( Tropopsamments ): رژیم رطوبتی خاک یودیک و رژیم دمایی خاک ایزو است.
   f) زروسامنت ها ( Xeropsamments ): رژیم رطوبتی زریک
   g) یودی سامنت ها ( Udipsamments ): رژیم رطوبتی خاک یودیک است.
  
   4- فلوونت ها ( Fluvents ): خاکهای آبرفتی رسی و لومی با پروفیل بسیار ساده می باشند. نا منظم بودن میزان مواد آلی با عمق یکی از مشخصات آنهاست. حالت لایه ای در مواد آبرفتی و خاکهای به دست آمده از آن معمول می باشد.
   انواع فلوونت ها:
   a) کرایوفلوونت ها ( Cryofluvents ): رژیم دمایی خاک کراییک
   b) زروفلوونت ها ( Xerofluvents ): رژیم دمایی خاک زریک
   c) توری فلوونت ها ( Torrifluvents ): رژیم دمایی خاک توریک
   d) یوستی فلوونت ها ( Ustifluvents ): رژیم دمایی خاک یوستیک
   e) تروپوفلوونت ها ( Tropofluvents ): رژیم دمایی خاک ایزو
   f) یودی فلوونت ها ( Udifluvents ): رژیم دمایی خاک یودیک
  
   5- اورتنت ها ( Orthnets ): انتی سولهای رسی و لومی هستند و میزان مواد آلی با عمق به گونه ای منظم کاهش می یابد.
   انواع اورتنت ها:
   a) توری ارتنت ها ( Torriorthents ): رژیم رطوبتی خاک توریک یا هدایت الکتریکی عصاره اشباع بیشتر از 2 میلی موس بر سانتیمتر
   b) یوست اورتنت ها ( Ustorthents ): رژیم رطوبتی خاک یوستیک
   c) زراورتنت ها ( Xerothents ): رژیم رطوبتی خاک زریک
   d) یوداورتنت ها ( Udorthents ): رژیم رطوبتی خاک یودیک
   e) تروپ اورتنت ها ( Torporthents ): رژیم رطوبتی خاک یودیک و رژیم دمایی خاک ایزو.

   ه- جلی سولها ( Gelisols ):
   مفهوم اصلی جلی سولها، خاکهایی هستند که تا عمق 100 سانتیمتری، زمینها همیشه یخ زده بوده ویا اینکه دارای مواد جلی تا عمق 100 سانتیمتری سطح بوده و زمینهای آنها تا عمق 200 سانتیمتری همیشه یخ زده است.
   مواد جلیک، کانیها یا مواد خاکی آلی هستند که دلیلی بر Cryoturbation و یا جدایش یخ در لایه های فعال ( لایه هایی که در آنها بطور فصلی یخ آب می شود ) و یا بخش بالایی زمینهای همیشه یخ زده هستند.
  

    و- هیستوسولها ( Histosols ): خاکهای آلی
   هیستوسولها خاکهایی هستند که از مواد آلی تشکیل شده و از 12 تا 18 درصد وزنی کربن آلی دارند. مواد آلی یاد شده از بافتهای گیاهی و جانوری و مواد به دست آمده از تجزیه آنها به وجود آمده است. عامل اصلی پایداری این گونه مواد به مدت طولانی تا عمق بیش از 40 سانتی متر، وجود وضعیت بی هوازی در حالت اشباع یا آب پیش از عملیات زهکشی است. بطور کلی هر جا که آب به اندازه کافی فراهم بوده و اساسا چه در مناطق معتدل و چه در مناطق درون قاره ای و یا ساحلی و حتی در صحاری و مناطق اتوایی و قطبی، هیستوسولها در طی دوران هولوسن تشکیل شده اند.
   هیستوسولها به چهار زیر رده تقسیم می شوند:
   1- فولیست ها ( Folists ): هیستوسولهایی که بیشتر از چند روز در سال با آب اشباع شده باشند، مشروط بر اینکه مرز سنگی یا شبه سنگی یا مواد خرد شده ای که شکافها و روزنه های آن با مواد آلی پرشده باشد، در 1 متری سطح خاک وجود داشته باشد.
   انواع فولیست ها:
   a) کرایوفولیست ها ( Cryofolists ): رژیم دمایی کراییک یا سردتر است.
   b) تروپوفولیست ها ( Tropofolists ): رژیم دمایی ایزومزیک یا ایزوی گرمتر است.
   c) بوروفولیست ها ( Borofolists ) رژیم دمایی فریجید است.
  
   2- فیبریست ها ( Fibrists ): دارای مواد فیبری غالب در لایه زیر سطح اند.
   انواع فیبریست ها:
   a) اسفاگنوفیبریست ( Sphagnofibrists ): در 90 سانتیمتری بالایی 7% یا بیشتر خزه اسفاگنوم وجود دارد.
   b) کرایوفیبریست ها ( Cryofibrists ): میانگین دمای سالانه کمتر از 8 است و 5 سانتیمتر بالایی یا قسمتی از بخش کنترل دو ماه بعد از آغاز تابستان یخ زده است.
   c) بوروفیبریست ( Borofibrists ): سایر فیبریست ها که رژیم دمایی فریجید دارند.
   d) تروپوفیبریست ها ( Tropofibrists ): رژیم دمایی ایزو دارد.
   e) مدی فیبریست ها ( Medifibrists ): سایر فیبریست ها که کمتر از 2 سانتیمتر مواد هوم ایلوویک دارند.
   f) لوی فیبریست ها ( Luvifibrists ): سایر فیبریست ها
  
   3- همیست ها ( Hemists ):در لایه های زیر سطحی این خاکها مواد هومیک برتری دارد و در لایه های سطحی ساپریست ها مواد ساپریک غالب است.
   a) سولفوهمیست ها ( Sulfohemists ): افق اسید سولفوریک در 50 سانتی متری سطح وجود دارد.
   b) سولفی همیست ها ( Sulfihemists ): مواد سولفوری در 1 متری وجود دارد. مستعد برای تبدیل به خاکهای اسید سولفاتی هستند.
   c) لوی همیست ها ( Luvihemists ): افقی با ضخامت 2 سانتیمتر یا بیشتر وجود دارد که دست کم 50 درصد یا بیشتر مواد هوم ایلوویک دارد.
   d) کرایوهمیست ها ( Cryohemists ): بخش کنترل یا 5 سانتی متر بالایی دو ماه بعد از تابستان یخ زده است.
   e) بوروهمیست ها ( Borohemists ): همیست های دیگر با رژیمهای دمایی خاک فریجید.
   f) تروپوهمیست ها ( Tropohemists ): رژیم دمایی خاک ایزو
   g) مدی همیست ها ( Medihemists ): سایر همیست ها
  
   4- ساپریست ها ( Saprists ):
   a) کرایوساپریست ها ( Cryosaprists ): بخش کنترل یا 5 سانتی متر بالایی دو ماه بعد از تابستان یخ زده است.
   b) بوروساپریست ها ( Borosaprists ): سایر ساپریست های دیگر با رژیم دمایی فریجید.
   c) مدی ساپریست ها ( Medisaprists ): ساپرست های دیگر با افق همو ایلوویک که ضخیمتر از 2 سانتیمتر نمی باشد.
   d) تروپوساپریست ها ( Troposaprists ): دارای رژیم دمایی ایزو

   ز- اینسپتی سولها ( Inceptisols ): خاکهای نارس با ویژگیهای شناسایی اندک
   اینسپتی سولها خاکهایی هستند که سیمای توسعه یافته مشخص راسته های دیگر را ندارند، ولی دارای یکسری ویژگیهای برجسته می باشند که عبارتند از:
   پایداری زیاد مواد مادری، فراوانی خاکسترهای آتشفشانی، موقعیت زمین نما ( زمینهای شیبدار یا نواحی گود )، جوان بودن سطوح زمین و محدود شدن کسترش تکامل خاک و حذف رژیم رطوبتی خاک اریدیک.
  

    اینسپتی سولها بر اساس میزان رطوبت، کانی شناسی و دما به 6 زیر رده تقسیم می شوند:
   1- اکوپت ها: در دوره هایی از سال از آب اشباع شده اند بجز موادی که به وسیله انسان زهکشی شده باشند.
   انواع اکوپت ها ( Aquepts ):
   a) سولف اکوپت ها ( Sulfaquepts ): بخش کنترل یا 5 سانتی متر بالایی دو ماه بعد از تابستان یخ زده است.
   b) پلاک اکوپت ها ( Placaquepts ): افق پلاکیک در 1 متری سطح وجود دارد.
   c) هال اکوپت ها ( Halaquepts ): بیش از 15 درصد CEC در بیشتر از نصف 50 سانتیمتر بالای خاک وجود ندارد.
   d) فراجی اکوپت ها (fragiaquepts ): فراجی پن وجود دارد.
   e) کرای اکوپت ها ( Cryaquepts ): رژیم دمایی خاک کراییک یا پر جلیک است.
   f) پلینت اکوپت ها ( Plinthaquepts ): پلینتایت ذر 25/1 متری سطح خاک وجود دارد.
   g) انداکوپت ها ( Andaquepts ): وزن مخصوص ظاهری کمتر از 58/0 گرم بر سانتیمت مکعب است.
   h) تروپ اکوپت ها (Tropaquepts ): رژیمهای دمایی خاک ایزو می باشد.
   i) هیوم اکوپت ها ( Humaquepts ): افق سطحی مالیک، آمبریک یا هیستیک وجود دارد.
   j) هاپل اکوپت ها ( Haplaquepts ): سایر اکوپت ها با افق سطحی اکریک.
  
   2- اندپت ها ( Andepts ):دارای وزن مخصوص ظاهری کمتر از 85/0 گرم بر سانتیمتر مکعبدر بخش ریز خاک در اپی پدون و / یا افق کمبیک می باشند، و مواد آمورف منبع غالب کمپلکس تبادلی است. خاکسترهای آتشفشانی شیشه ای، سیندرها، یا مواد شیشه ای دیگر که از فعالیتهای آتشفشانی به دست آمده 60 درصد یا بیشتر بخشهای شن، سیلت و ریگ را تشکیل می دهند.
   انواع اندپت ها:
   a) کرای اندپت ها ( Cryandepts ): میانگین دمای سالانه کمتر از 8سانتی گراد است.
   b)دوراندپت ها ( Durandepts ):دوری پن در یک متری سطح وجود دارد.
   c) هیدراندپت ها ( Hydrandepts ): رسها به گونه ای برگشت ناپذیر آب از دست می دهند.
   d) پلاک اندپت ها (Placandepts ): افق پلاکیک در یک متری سطح و در بیش از 50 درصد پدونها وجود دارد.
   e) ویتراند پت ها ( Vitrandepts ): در مکش 15 بار همه خاکها در فاصله 25 سانتی متری تا یک متری از سطح بطور میانگین کمتر از 20 درصد آب دارند.
   f) یوتراندپت ها ( Eutrandepts ): اشباع بازی در PH 7 در تعدادی از افقها در فاصله 25 تا 75 سانتی متری سطح بیشتر از 50 درصد است.
   g) دیستراندپت ها ( Dystrandepts ): سایر اندپت ها که اشباع بازی کم دارند.

   3- پلاگپت ها ( PLaggepts ): دارای افقهای سطحی پلاگن با رنگ تیره یا قهوه ای تیره رنگ می باشند.
  
  

    4- تروپپت ها (Tropepts ): ایسپتی سولهایی با رژیم دمایی ایزو می باشند.
   انواع تروپپت ها:
   a)هیومی تروپپت ها ( Humitropepts ): در فاصله 25 سانتیمتری تا یک متری از سطح در PH برابر 7 اشباع بازی از 50 درصد کمتر است. در یک متر مکعب بالای خاک کربن آلی بیشتر از 12 کیلوگرم می باشد.
   b) سامبری تروپپت ها ( Sombritropepts ): دارای افق سامبریک است.
   c) یوستروپپت ها ( Ustropepts ) : در فاصله 25 سانتیمتری تا یک متری اشباع بازی از 50 درصد بیشتر است و رژیم رطوبتی خاک یوستیک است.
   d) یوتروپپت ها ( Eutropepts ): در فاصله 25 سانتیمتری تا یک متری اشباع بازی از 50 درصد بیشتر است.
   e)دیستروپپت ها ( Dystropepts ): اشباع بازی کمتر از 50 درصد است.
  
   5- اکرپت ها ( Ochrepts ): دارای افقهای سطحی اکریک می باشند و اگر رژیم دمایی خاک مزیک یا گرمتر باشد، آنها دارای افقهای سطحی نازک مالیک یا آمبریک می باشد.
   انواع اکرپت ها:
   a) دوراکرپت ها ( Durochropts ): در یک متری از سطح دارای دوری پن است.
   b) کرای اکرپت ها ( Cryochrepts ): رژیم دمایی خاک کراییک یا پرجلیک است.
   c) یوستراکرپت ها ( Ustochrepts ): رژیم رطوبتی خاک یوستیک است.
   d) زراکرپت ها ( Xerochrepts ): رژیم رطوبتی خاک زریک است.
   e) یوتراکرپت ها ( Eutrochrepts ): وجود کربنات در افق کامبیک یا اشباع بازی ( بوسیله استات آمونیوم ) در 75 سانتیمتری از سطح 60 درصد یا بیشتر است.
   f) دیستراکرپت ها ( Dystrochrepts ): سایر اکرپت ها
  
   6- آمبرپت ها ( Umberpts ):دارای افقهای سطحی آمبریک، مالیک یا آنتروپیک می باشند. افق سطحی مالیک به ندرت در آمبرپت دست نخورده وجود دارد اما بوسیله مدیریت معمول افزایش آهک به خاک به سادگی تشکیل می شود.
   انواع آمبرپت ها:
   a) فراجی آمبرپت ها ( Fragiumbrepts ): دارای فراجی پن است.
   b) کرای آمبرپت ها ( Cryumbrepts ): رژیم دمایی خاک کراییک یا پرجلیک است.
   c) زرآمبرپت ها ( Xerumbrepts ): رژیم رطوبتی خاک زریک است.
   d) هاپل آمبرپت ها ( Haplumbrepts ) سایر آمبرپت ها.

   ح- مالی سولها ( Mollisols ): خاکهای علفزارهای استپی و چمنزارها
   تقریبا همه خاکهایی که در زیر پوشش علفزارها تشکیل شده اند، عمیق، تیره رنگ و دارای خاک رویی ( افق مالیک ) نسبتا حاصلخیز می باشند. خاکهای مالی سول واقع در اراضی پست جنگلهای پهن برگ که زهکش ضعیف دارند، تعدادی از خاکهای قهوه ای جنگلی که زهکش خوبی دارند ( یودال ها ) و چند خاک از رده های دیگر، موارد استثنایی بشمار می روند.
  

    مالی سول ها به هفت زیر دسته تقسیم می شوند که عبارتند از:
   1- آلبال ها (Albolls): آن دسته از مالی سول ها را در بر می گیرندکه دارای افق آلبیک هستند وسطح آب زیر زمینی در آن ها نوسان دارد. در بیشتر سال ها سطح آب زیر زمینی در طی زمستان یا در بهار به سطح زمین و یانزدیک آن می رسد. در بعضی مناطق در زیر افق آلبیک افق آرجیلیک یا ناتریک وجود دارد. این خاک ها بر روی پهنه های نسبتا مسطح برآمدگی ها و یا نزدیک مناطق گود تشکیل شده اند. آلبال ها به 2 گروه بزرگ به نام آرجی آلبال و ناترآلبال تقسیم می شوند.
   a) ناترآلبال ها (Natrabolls): افق ناتریک وجود دارد.
   b) آرجی آلبال ها (Argialbolls): افق آرجیلیک وجود دارد.
  
   2- اکوال ها (Aquolls): مالی سول هایی با ویژگی های مربوط به خیسی هستند و به سبب دوره های طولانی اشباع با آب در حضور مقدار ماده آلی به عنوان منبع انرژی برای میکروب ها بوده و در آن مقدار زیادی آهن احیا می شود. در این گونه خاک ها پدیده سیاه شدن (Melanizetion) که ناشی از انباشتگی ماده آلی در شرایط خیسی شدید اتفاق می افتد. در خاک زیرین آنها و زیر یک اپی پدون سیاه رنگ های خاکستری و زیتونی متداول است.
   a) کرای اکوال ها (Cryaquolls): دارای رژیم دمایی کراییک یا پرجلیک است.
   b) دور اکوال ها (Duraquolls): در 1متری سطح خاک دوری پن وجود دارد.
   c) ناترا اکوال ها (Natraquolls): افق ناتریک وجود دارد.
   d) کلسی اکوال ها (Calciaquolls): در 40 سانتی متری از سطح افق کلسیک وجود دارد.
   e) آرجی اکوال ها (Argiaquolls): افق آرجیلیک دارد.
   f) هاپل اکوال ها (Haplaquolls): سایر اکوال ها
  
   3- رندال ها (Rendolls): در نواحی مرطوب جنگلی دیده می شوند که از مواد آهکی در برگیرنده ته نشست های یخچالی سرشار از سنگ آهک، گچ و رسوبات صدفی تشکیل شده اند. تاکنون گروه بزرگی از آنها شناخته نشده است.
  
   4- زرال ها (Xerolls): مالی سول هایی هستند که در اقلیم های مدیترانه ای تکامل یافته اند. بدین معنی که در تابستان ها دوره های خشکی دارند ولی در ماه های زمستان مرطوبند. زرال ها به 6 زیر راسته تقسیم می شوند که عبارتند از:
   a) دوری زرال ها(Durixerolls): در یک متری سطح خاک دوری پن وجود دارد.
   b) ناتری زرال ها (Natrixerolls): افق ناتریک در 5/1 متری طح خاک وجود دارد.
   c) پیلی زرال ها (Palexerolls): در 5/1 متری از سطح خاک دارای افق پتروکلسیک می باشدیا افق آرجیلیکی وجود دارد که مقدار رس آن بیش از 20 درصد مقدار ماکزیمم آن در 5/1 متری سطح خاک کاهش ندارد.
   d) کلسی زرال ها (Calcixerolls):در 5/1 متری سطح خاک افق کلسیک یا جیپسیک وجود دارد و پایین تر از 18 سانتی متری همه افق های آهکی هستند.
   e) آرجی زرال ها (Argiixerolls): سایر زرال ها با افق آرجیلیک.
   f) هاپل زرال ها (Haplxerolls): سایر زرال ها.
  
   d) هاپل یودال ها (Hapludolls): سایر یودال ها.

   5- بورال ها (Borolls): بورال ها خاک های بسیار سردی را در بر می گیرند که عموما زهکشی خوبی دارند. گستردگی آنها در شرق اروپا، آسیا و ایالات متحده آمریکا به چشم می خورد. تعدادی از انها که اصولادر نواحی کوهستانی قرار گرفته اند دارای پوشش جنگلی می باشند. پوشش گیاهی انها اغلب علوفه می باشد.
   a) پیلی بورال ها (Paleborolls): مرز بالایی افق آرجیلیک عمیق تر از 60 سانتی متر است.
   b) کرایو بورال ها (Cryoborolls): دارای رژیم دمایی کراییک یاپرجیلیک می باشد.
   c) ناتری بورال ها (Natriborolls): افق ناتریک وجود دارد.
   d) آرجی بورال ها (Argiborolls): افق آرجیلیک وجود دارد.
   e) ورمی بورال ها (Vermiborolls): افق سطحی مالیک بیشتر از 50 سانتی متر ضخامت دارد و بیش از 25 درصد افق های زیرین از کانال های پر شده حیوانات و مجاری کرمها تشکیل شده است.
   f) کلسی بورال ها (Calciborolls): در1 متری سطح خاک افق کلسیک یا جیپسیک وجود دارد.
   g) هاپل بورال ها (Haplborolls): سایر بورال ها
  
   6- یوستال ها (Ustolls): خاک های مالی سول با زهکشی خوب نواحی نیمه خشک تا نیمه مرطوب می باشند. خشک سالی در تابستان معمولی و نامنظم است. باران های نامنظم در طول فصل رشد می بارد.
   a) دوریوستال ها (Durustolls): در 1 متری سطح خاک دوری پن وجود دارد.
   b) ناتریوستال ها (Natrustolls): افق ناتریک وجود دارد.
   c) پیلی یوستال ها (Paleustolls): در 5/1 متری سطح خاک افق پتروکلسیک وجود دارد و یا اینکه افق آرجیلیکی وجود دارد که میزان رس در 5/1 متری از سطح خاک 20 درصد کاهش نمی یابد.
   d) کلسی یوستال ها (Calciustolls): در 1 متری سطح خاک افق کلسیک وجود دارد ویا اینکه در 5/1 متری سطح خاک افق پترو کلسیک وجود دارد.
   e) آرجی یوستال ها (Argiustolls): افق آرجیلیک آن از افق آرجیلیک پیلی یوستال نازکتر است.
   f) ورم یوستال ها (Vermustolls): بیشتر از 50 درصد افق سطحی مالیک وبیشتر از 25 درصد افق های زیرین از کانال های پر شده حیوانات و مجاری کرم ها تشکیل شده است.
   (gهاپل یوستال ها (Haplustolls): سایر یوستال ها.
  
   7- یودال ها (Udolls): خاک هایی با رژیم رطوبتی یودیک هستند که در نواحی با اقلیم های معتدل و گرم دیده می شوند. این خاک ها بر روی رسوبات یخچالی یا دیگر نهشته های اواخر پلیستوسن یا هولوسن زیر پوشش علفزارهای بلند تشکیل شده اند.
   a) پیلی یودال ها (Paleudolls): افق آرجیلیکی وجود دارد که در 5/1 متری سطح خاک میزان رس به اندازه 20 درصد کاهش نداشته است.
   b) آرجی یودال ها (Argiudolls): افق آرجیلیک نازکتر از پیلی یودال هاست.
   c) ورم یودال ها (Vermudolls): بیشتر از 50 درصد افق سطحی مالیک و بیشتر از 25 درصد افق های زیرین آن از کانال های پر شده حیوانات و مجاری کرم ها تشکیل شده است.

   ت- اکسی سولها ( Oxisols ): خاکهای سرشار از سزکویی اکسید با هوازدگی زیاد مناطق گرمسیری
   اکسی سولها خاکهای معدنی هستند که در 5/1 متری سطح معدنی دارای افق اکسیک می باشند و افق کاندیک بر روی افق اکسیک وجود ندارد مگر اینکه میزان رس در 18 سانتی متری سطح از 40 درصد تجاوز کند.افق کلسیک و کاندیک باید کمتر از 10 درصد کانیهای قابل هوادیدگی داشته باشند. این خاکها دارای حاصلخیزی کم بوده رسهای آهندار وآلومینیوم دار در آنها فراوان هستند و تا حدودی ترکیب اسیدی دارند.
  

    اکسی سولها به 5 زیر رده تقسیم میشوند:
   1- اکواکس ( Aquox ):
   a) اکراکواکس ( Acraquox ): ECEC (( ظرفیت تبادل کاتیونی موثر ( بازها + آلومینیوم )) کمتر از 5/1 میلی اکی والان در 100 گرم رس تا عمق حدود 2 متری
   b) پلینت اکواکس ( Plinthaquox ): پلینتایت ممتد تا 25/1 متری
   c) اوتراکواکس ( Eutraquox ): دارای بیش از 35% بازهای اشباع شده ( استات آمونیوم ) است.
   d) هاپل اکواکس ( Haplaquox ): سایر اکواکس ها
  
   2- تراکس ( Torrox ):
   a) اکرتراکس ( Acrotorrox ): ECEC تا عمق 2 متری، کمتر از 5/1 میلی اکی والان در 100 گرم رس است.
   b) اوتروتراکس ( Eutrotorrox ): تا 25/2 متری دارای بیش از 35% بازهای اشباع شده ( استات آمونیوم ) است.
   c) هاپلوتراکس ( Haplotorrox ): سایر توراکس ها
  
   3- یوستاکس ( Ustox ):
   a) سومبری یوستاکس ( Somberiustox ): تا 5/1 متری، افق سومبریک وجود دارد.
   b) اکریوستاکس ( Acrustox ): تا 2 متری ECEC کمتر از 5/1 میلی اکی والان در 100 گرم رس وجود دارد.
   c) اوتریوستاکس ( Eutrustox ): تا 25/1 متری دارای بیش از 35% بازهای اشباع شده ( استات آمونیوم ) است.
   d) کاندی یوستاکس ( Kandiustox ): در 18 سانتیمتری سطحی بیشتر از 40 درصد رس دارد و در یک ضخامت 15 سانتیمتری بین 18 سانتیمتر و 5/1 متری میزان رس 8 درصد افزایش می یابد.
   e) هاپل یوستاکس ( Haplustox ): سایر یوستاکس ها
  
   4- پراکس ( Perox ):
   a) سومبری پراکس ( Somberiperox ): تا 5/1 متری، افق سومبریک وجود دارد.
   b) اکروپراکس ( Acroperox ): تا 2 متری ECEC کمتر از 5/1 میلی اکی والان در 100 گرم رس وجود دارد.
   c) اتروپراکس ( Eutroperox ):تا 25/1 متری دارای بیش از 35% بازهای اشباع شده ( استات آمونیوم ) است.
   d) کاندی پراکس ( Kandiperox ): در 18 سانتیمتری سطحی بیشتر از 40 درصد رس دارد و در یک ضخامت 15 سانتیمتری بین 18 سانتیمتر و 5/1 متری میزان رس 8 درصد افزایش می یابد.
   e) هاپل پراکس ( Haploperox ): سایر پراکس ها
  
   5- یوداکس ( Udox ):
   a) سومبری یوداکس ( Somberiudox ): تا 5/1 متری، افق سومبریک وجود دارد.
   b) اکریوداکس ( Acrudox ): تا 2 متری ECEC کمتر از 5/1 میلی اکی والان در 100 گرم رس وجود دارد.
   c) اتریوداکس ( Eutrudox ): تا 25/1 متری دارای بیش از 35% بازهای اشباع شده ( استات آمونیوم ) است.
   d) کاندی یوداکس ( Kandiudox ): در 18 سانتیمتری سطحی بیشتر از 40 درصد رس دارد و در یک ضخامت 15 سانتیمتری بین 18 سانتیمتر و 5/1 متری میزان رس 8 درصد افزایش می یابد.
   e) هاپل یوداکس ( Hapludox ): سایر یوداکس ها

   ی- اسپودوسولها ( Spodosols ): خاکهایی با انباشتگی سزکویی اکسید و هوموس در بخش زیرین خاک
   اسپودوسولها بسیاری از خاکها را که پادزول نامیده می شوند دربر می گیرند. پادزول اصطلاحی روسی است که پاد به معنی زیر و زول به معنی خاکستر یا به معنی زیرین خاکستری که به افق E با رنگ روشن اشاره می کند. این خاکها از چشمگیرترین و فتوژنی ترین خاکها به شمار می رود. به میزان زیادی خاصیت اسیدی داشته، افق E به خوبی عمل لیچینگ در آن اتفاق افتاده و اکسیدهای آهن و آلومینیوم همراه با مواد آلی در افق B تجمع پیدا کرده اند.
  

    اسپودوسولها به 4 دسته تقسیم می شوند:
   1- اکوادها (Aquods): اسپودوسول هایی هستند که عموما از آب اشباع شده اند. اگر مصنوعی زهکشی شده باشند نشانه هایی از افق پیشین را به صورت(a) یک افق هیستیک (b) وجود رنگین دانه در افق آلبیک نشان می دهند. اکوادها واقع در آب و هوای مرطوب و رژیم دمایی خاک گرم تا داغ احتمالا از گسترده ترین اسپودوسول ها می باشند.
   a) فراجی اکوادها: در زیر افق اسپودیک یک فراجی پن دارند اما دارای افق پلاکیک نمی باشند.
   b) کرای اکوادها (Cryaquods): دارای رژیم دمایی کراییک می باشند.
   c) دور اکوادها (Duraquods): افق آلبیک بسیار محکم وسخت شده به گونه ای که خاک دانه های خشک در آب متلاشی نمی شوند.
   d) پلاک اکوادها (placaquods): دارای افق پلاتیک هستند که بر روی افق اسپودیک و فراجی پن قرار دارند.
   e) تروپ اکوادها (Tropaquods): سایر اکوادها که دارای رژیم دمایی ایزو می باشد.
   f) هاپل اکوادها (Hoplaquods): دارای افق اسپودیکی هستند که در بیشتر از 50 درصد افق نسبت Fe/C کمتر از 2/0 است.
   g) سیدراکوادها (Sideraquads): سایر اکوادها.
  
   2- فرادها (Ferrods): اسپودسول هایی هستند که به اندازه اکوادها مرطوب نمی باشند و در افق اسپودیک نسبت آهن آزاد(عنصری) به کربن بیش از 6 برابر می باشد.
   تاکنون گروه بزرگی از آنها شناخته نشده است.
  
   3- هیومادها (Humods): اسپودوسول هایی هستند که به اندازه اکوادها مرطوب نمی باشند و افق اسپودیک آنها دارای مقادیر زیادی موادآلی پراکنده و آلومینیم است، اما آهن آزاد کمی دارند (در ذرات کوچکتر از 2 میلی متر آهن آزاد کمتر از 5/0 درصد می باشد).
   a) پلاک هیومادها (Placohumods): در افق اسپودیک دارای یک افق پلاکیک می باشند.
   b) تروپ هیومادها (Tropohumods): دارای رژیم دمایی ایزو هستند.
   c) فراجی هیومادها (Fragihumods): در زیر افق اسپودیک فراجی پن دارند.
   d) کرای هیومادها (Cryohumods): دارای رژیم دمایی کراییک می باشند.
   e) هاپل هیومادها (Haplhumods): سایر هیومادها.
  
   4- اورتادها (Orthods): اسپودوسول هایی هستند که به اندازه اکوادها مرطوب نمی باشند و در افق اسپودیک آنها آهن آزاد 6 برابر کربن نیست و معمولا خیلی کمتر از این مقدار است.
   a) پلاک اورتادها (Placorthods): در داخل یا بالای افق اسپودیک دارای افق پلاکیک هستند.
   b) فراجی اورتادها (Fragiorthods): زیر افق اسپودیک فراجی پن دارند.
   c) کرای اورتادها (Cryorthods): دارای رژیم دمایی کراییک یا پرجیلیک هستند.
   d) تروپ اورتادها (Troporthods): دارای رژیم دمایی ایزومتریک یا رژیم گرمتر ایزو هستند.
   e) هاپل اورتادها (Haplorthods): سایر اورتادها.

   ک- آلتی سول ها ( Ultisols ): خاک های جنگلی با وضعیت بازی کم
   آلتی سول ها در نواحی مرطوب روی سنگ مادری تشکیل شده اند که یخبندان های قاره ای روی آن بی اثر بوده است. آلتی سول ها در جنوب یخ رفت ها وجود دارند در حالی که در سمت شمال روی یخ رفت ها، خاک ها اشباع بازی بیشتری داشته و در راسته آلفی سول قرار گرفته اند. این خاکها به میزان زیادی اسیدی هستند.
   آلتی سول ها فقط در مناطق معتدل وجود ندارند. در مناطق گرمسیری، آلتی سول ها اغلب بر روی سطوح جوانتر قرار دارند.
  
  

    1- اکوالت ها (Aquults): خاک هایی که در بخش هایی از سال از آب اشباع شده و یا این که به طور مصنوعی زهکشی شده اند. از آن جا که مشاهده خاک در تمام سال برای طبقه بندی ممکن نیست، لذا شکل های مورفولوژی معین دیگری که با رطوبت همراه است به صورت معیاری برای تعریف اکوالت ها به کار برده می شود. معیارهای مورد استفاده عبارتند از: وجود لکه های رنگین با کرومای پایین، سخت دانه های آهن- منگنز با قطر بیش از 2 میلی متر ویا رنگ خاک با کرومای 2 میلی متر یا کمتر.
   a) پلینت اکوالت ها (Plinthaquults): پلینتایت بر روی نیمی از افق در عمق 5/1 متری سطح تشکیل می شود.
   b) فراجی اکوالت ها (Fragiaquults): فراجی پن وجود دارد.
   c) آلب اکوالت ها (Albaquults): یک تغییر بافتی بسیار مشخص بین افق اکریک یا آلبیک و افق آرجیلیک با هدایت هیدرولیکی کم وجود دارد.
   d) کاندی اکوالت ها (Kandiaquults): افق آرجیلیک یا کاندیک فوقانی دارایCEC کمتر یا مساوی 16 میلی اکی والان در صد گرم است. مقدار رس تا 150 سانتی متری سطح بیشتر از 20 درصد کاهش پید نمی کند.
   e) کان هاپل اکوالت ها (Kanhaplaquults): CEC افق فوقانی آرجیلیک یا کاندیک کمتر یا مساوی 16 میلی اکی والان در صد گرم رس است.
   f) پیلی اکوالت ها (Paleaquults): توزیع رس به گونه ای است که مقدار آن در 5/1 متری سح خاک بیشتر از 20 درصد کاهش نمی یابد.
   g) اکراکوالت ها (Ochraquults): دارای افق سطحی اکریک است.
   h) آمبراکوالت ها (Umbraquults): دارای افق سطحی آمبریک یا اپی پدون مالیک است.
  
   2- هیومالت ها (Humults): آلتی سول هایی هستند که مواد آلی زیادی دارند اما ویژگی های دیگر مربوط به رطوبت را ندارند. با تعریفی که از آنها شده است این خاک ها در 15 سانتی متری بالای افق آرجیلیک بیشتر از 5/1 درصد ماده آلی دارند و یا این که در هر متر مکعب خاک، 1 متر بالایی پدون بجز افقO بیش ار 12 کیلوگرم ماده آلی وجود دارد.
   a) سومبری هیومالت ها (Sombrihumults): در 1 متری سطح خاک افق سومبریک وجود دارد.
   b) پلینتوهیومالت ها (Plintohumults): در50 درصد افق ها تا 5/1 متری سطح خاک پلینتایت پیوسته وجود دارد.
   c) کاندی هیومالت ها (Kandihumults): افق آرجیلیک یا کاندیک فوقانی دارایCEC کمتریا مساوی 16 میلی اکی والان در صد گرم رس است و میزان رس تا 150 سانتی متری سطح بیشتر از 20 درصد کاهش پیدا نمی کند.
   d) کان هاپل هیومالت ها (Kanhaplhumults): افق آرجیلیک یا کاندیک فوقانی دارای CEC کمتر یا مساوی 16 میلی اکی والان در 100 گرم رس می باشد.
   e) پیلی هیومالت ها (Palehumults): میزان رس تا عمق 5/1 متری کمتر از 20 درصد کاهش می یابد.
   f) هاپل هیومالت ها (Haplhumults): سایر هیومالت ها.

   3- یودالت ها (Ustult): آلتی سول های مناطق مرطوب می باشند که دوره های خشکی کوتاه مدت و مقدار موادآلی کمی دارند اما سطح ایستابی در بیشتر بخش های سال در زیر خاک فعال باقی می ماند و رنگ های خاکستری لکه ای، مشابه آنچه که در اکوالت ها است مستقیما در زیر افق A ظاهر نمی شود.
   a) پلینت یودالت ها (Plinthudults):در 5/1 متری سطح خاک لایه پلینتایت وجود دارد.
   b) فراجی یودالت ها (Fragiudults): در افق آرجیلیک و یا زیرآن فراجی پن وجود دارد.
   c) کاندی یودالت ها (kandiudults): افق آرجیلیک یا کاندیک فوقانی دارای CEC کمتر یا مساوی 16 میلی اکی والان در صد گرم رس است و میزان رس تا 150 سانتی متری از سطح بیشتر از 20 درصد کاهش پیدا نمی کند.
   d) کان هاپل یودالت ها (kanhapludults): افق آرجیلیک یا کاندیک فوقانی دارای CEC کمتر یا مساوی 16 میلی اکی والان در صد گرم رس است.
   e) پیلی یودالت ها (Paleudults): میزان رس تا 5/1 متری از سطح کمتر از 20 درصد کاهش پیدا می یابد.
   f) رد یودالت ها (Rhodudults): ولیوی رنگ مرطوب افق سطحی کمتر از 4 است و ولیوی رنگ خشک افق آرجیلیک کمتر از 5 می باشد.
   g) هاپل یودالت ها (Hapludults): سایر یودالت ها.

    4- یوستالت ها (Ustult): آلتی سول هایی هستند که دارای رژیم های رطوبتی یوستیک می باشند. گرچه رطوبت عامل محدود کننده است به طور فصلی به اندازه کافی برای دست کم یک محصول در سال فراهم است.
   a) پلینت یوستالت ها (Plinthustults):در 5/1 متری سطح خاک لایه پلینتایت وجود دارد.
   b) کاندی یوستالت ها (Kandiustults): افق آرجیلیک یا کاندیک فوقانی دارای CEC کمتر یا مساوی 16 میلی اکی والان در صد گرم رس است و میزان رس تا 150 سانتی متری از سطح بیشتر از 20 درصد کاهش پیدا نمی کند.
   c) کان هاپل یوستالت ها (Kanhaplustults): افق آرجیلیک یا کاندیک فوقانی دارای CEC کمتر یا مساوی 16 میلی اکی والان در صد گرم است.
   d) پیلی یوستالت ها (Palelustults): در 5/1 متری سطح خاک توزیع رس به گونه ای است که کمتر از 20 درصد کاهش می یابد
   e) ردیوستالت ها (Rhodustults): ولیوی رنگ مرطوب افق سطحی کمتر از 4 است و ولیوی رنگ خشک افق آرجیلیک کمتر از 5 می باشد.
   f) هاپل ستالت ها (Haplustults): سایر یوستالت ها.
  
   5- زرالت ها (Xerults)
   a) پیلی زرالت ها (Palexerults): در 5/1 متری سطح خاک میزان رس کمتر از 20 درصد کاهش می یابد.
   b) هاپل زرالت ها (Haplxerults): سایر زرالت ها.

   ل- ورتی سولها ( Vertisols ): خاکهای رسی تیره با ویژگی چروکیدگی و تورم
   این خاکهای رسی تیره در تمامی قاره ها بجز قطب جنوب پخش شده اند ولی گسترش اصلی انها در عرض جغرافیایی 45 درجه شمالی و 45 درجه جنوبی است. متداولترین سیمای منحصر به فرد ورتی سولها، خشکی فصلی پروفیل خاک است. از دیگر ویژگیهای این خاکها واکنش بازی سنگ مادر آنها است. مواد تسکیل دهنده سنگ مادر ورتی سولها سنگ آهک رسوبی، سنگهای آذرین بازیک، خاکستر و آبرفتهای حاصل از آنها می باشد. مقدار PH این خاکها 2/7 تا 5/8، مقدار کربنات بین 5/0 تا 8 درصد و با گسترش کم در تپه ها و فقدان در مناطق کوهستانی می باشند.

    ورتی سولها به 5 دسته تقسیم می شوند که این زیر رده ها عمدتا بر اساس طول دوره ای که شکافها تا سطح زمین باز می مانند، طبقه بندی شده اند:
   1- زررت ها ( Xererts ): ورتی سولهایی هستند که در آن شکافها یکبار در سال باز و بسته شده و به مدت 60 روز متوالی و یا بیشتر در طول سه ماه تابستان باز می مانند. زررت ها نمی توانند رژیمهای دمایی ایزو را دارا باشند.
   انواع زررت ها:
   a) کروموزررت ها ( Chromoxererts ): در برخی افقها در 30 سانتی متری عمق خاک کرومای رنگ مرطوب، 5/1 یا بیشتر است.
   b) پلوزررت ها ( Ploxererts ): سایر زررت ها
  
   2- توررت ها ( Torrerts ): ورتی سولهایی هستند که معمولا تمام بخشهای خاک فعال خشک می باشد و شکاف بیشتر از 305 روز در بیشتر سالها تا سطح خاک باز هستند بجز در مواردی که آبیاری شده است.
  
   3- یودرت ها ( Uderts ): ورتی سولهای مرطوبی هستند که شکافهای آنها در بعضی مواقع در طول سال بازند لیکن هیچ گاه به مدت 90 روز در هر سال باز نمی مانند.
   انواع یودرت ها:
   a) کرومویودرت ها ( Chromouderts ): در برخی افقها در عمق 30 سانتی متری از سطح کرومای رنگ مرطوب، 5/1 یا بیشتر است.
   b) پل یودرت ها ( Peluderts ): سایر یودرت ها
  
   4- یوسترت ها ( Usterts ):ورتی سولهایی هستند که در آن شکافها بیشتر از یکبار در سال باز و بسته می شوند اما برای مجموع 90 روز یا بیشتر در یک سال باز هستند لیکن در بیشتر سالها بیش از 305 روز باز نیستند.
   5- اکورت ها ( Aquerts ): این خاکها ورتی سولهایی با رژیم رطوبتی اکویک بوده و یا بطور مصنوعی زهکشی شده اند. در 50 سانتیمتری بالایی، به شرطی که رنگین دانه وجود داشته باشد، رنگهای مرطوب روی سطوح خاکدانه کرومای 2 و یا کمتر دارد و چنانچه خاکدانه وجود نداشته باشد، این کروما در زمینه وجود دارد. در صورتی که رنگین دانه وجود ندارد، این خاکها کرومای 1 یا کمتر دارند.
   انواع اکورت ها:
   a) دیستراکورت ها ( Dystraquerts ): اکورت هایی با وضعیت بازی پایین و یا در 50 سانتیمتری سطح خاک فعال، بسیار اسیدی هستند.
   b) اوتراکورت ها ( Eutraquerts ): اکورت هایی با وضعیت بازی بالا و در 50 سانتیمتری بالایی خاک از آب اشباع است. این خاکها بر روی شیب قرار دارند.
   c) پلان اکورت ها ( Planaquerts ): این خاکها بر روی سطوح مسطح و صاف قرار گرفته که آب بر روی آنها قرار دارد و خاکها وضعیت بازی بالایی دارند.

منبع:برای این مدخل