کاربرد سنجش از دور در مطالعات مدیریت و پایش سواحل

تهیه نقشه های درجه حرارت سطح دریا داده های ماهواره ای به عنوان ارزشهای عددی انرژی رسیده از پدیده های زمینی به سنجنده، اهمیت روز افزونی در استخراجاطلاعات منابع زمینی دارد با برآورد دمای سطحی آب (لایه سطحی آب به عمق یک سانتیمتر) توسط داده های ماهواره ای، نقشههای دمای سطحی دریا در دوره های زمانی بلند مدت تهیه می شود. از این نقشه ها در مطالعات دریایی و اقیانوسی نظیربررسی الگوی جریانهای دریایی، محیطهای مناسب زندگی و تجمع آبزیان، رابطه بین شوری و دما، و تغییرات دمایی و غیره می توان استفاده کرد.   نقشه درجه حرارت ماهانه سطح دریای خزر

کاربرد سنجش از دور در مطالعات خاک و کشاورزی

خاک و کشاورزی

استفاده از داده های سنجش ازدور ازجمله تصاویر ماهواره ای با توجه به ویژگی های منحصر بفرد آن مانند استفاده از طیف های مختلف الکترومغناطیسی، دید وسیع و یکپارچه بخصوص از مناطقی غیر قابل دسترس، پوشش های تکراری برای دستیابی به تداوم مشکلات بوجود آمده مانند سیل، طوفان و غیره، سرعت انتقال داده های و تنوع اشکال داده ها، امکان استفاده از نرم افزارها و سخت افزارهای مختلف باعث توجه روز افزون به این علم درحال پیشرفت شده است. بنابراین می توان از کاربردهای متعدد سنجش از دور به عنوان ابزاری مناسب در مشاهده، ارزیابی، کنترل، نظارت و مدیریت منابع خاک، آب، پوشش گیاهی، محیط زیست و اکوسیستم و بلایای طبیعی، استفاده نمود.

خاک و کشاورزی

یکی از کاربردهای مهم علم سنجش ازدور، بررسی زمین های کشاورزی و سطح زیرکشت می باشد. با این ابزار می توان زمینهای مستعد کشاورزی را شناسایی و مدیریت بهینه ای بر آن اعمال نمود. با توجه به نیازهای کشور و با استفاده از شاخصهای NDVI، نقشه پوشش گیاهی تهیه می گردد. این  شاخص از نسبتها بدست آمده و یکی از راههای مفید شناخت تغییرات طیف انعکاسی از سطح یک منطقه متأثر از سایه محسوب می شوند. با داشتن تعدادی باند، نسبتهای متعددی از آنها (باند) را می توان بکار گرفت. روش انتخابی بستگی به خصوصیات عارضه و کاربرد باند دارد. برای مثال نسبت  باند مادون قرمز به باند قرمز برای تشخیص پوشش گیاهی پرپشت و کم پشت قابل استفاده است. به همین نحوه از نظر ریاضی استفاده از ترکیباب رنگی مختلف امکان پذیر است.  برخی از این ترکیبها برای تفکیک پوشش گیاهی مناسب ترند. دو نمونه از اینگونه ترکیبها VI یا شاخصهای ساده پوشش گیاهی(Simple Vegetation Index) و NDVI یا شاخص تفاضلی نرمال شده پوشش که مخفف آن (Normalized Difference Vegetation Index) هستند. در واقع شاخص های گیاهی از نسبت گیری بین باندها بوجود می آیند. روابط ریاضی بین باندها شامل جمع و ضرب، تفریق و تقسیم باندهای طیفی قابل انطباق می باشد. شاخص­های مذکور با تراکم برگ همبستگی خوبی را نشان داده لیکن به سه فاکتور ارتفاع و زاویه تابش خورشید، خاک و تاثیرات جوی حساس می باشند. میزان بازتاب پوشش گیاهی در طول موجهای مختلف با توجه به نوع پوشش (نوع گونه، بافت، سلامت گیاه و غیره) و نوع خاک زمینه (ماده آلی، خاک مرطوب، نوع بافت و غیره) قابل تغییر می باشد. برای بارزسازی این تعییرات معمولاً از شاخص­ های گیاهی استفاده میگردد. فرمول این شاخص به شرح زیر است:

کاربرد های مختلف سنجش از دور

امروزه طیف وسیعی از کاربردهای سنجش از دور در زمینه های مختلف شناسائی شده  است. در این قسمت سعی می گردد که کاربردهای عمومی تر در قالب یک طبقه بندی وسیع فهرست شوند. برای آشنائی و کسب اطلاعات بیشتر از کاربردهای سنجش از دور می توانید به سازمان فضایی ایران، بخش سنجش از دور مراجعه نمایید.

 

1- مطالعات انرژی

Ø       اکتشافات معدن

Ø       نفت و گاز

Ø       ...

2- مطالعات منابع طبیعی

Ø       کشاورزی

Ø       مدیریت و پایش سواحل

Ø       آلودگیهای زیست محیطی

Ø       پایش محیطی

Ø       جنگلداری و مرتع

Ø       پوشش و کاربری زمین

Ø       زمین شناسی

Ø       خاکشناسی و فرسایش خاک

Ø       اقیانوس شناسی و مطالعات آب

Ø       برف سنجی

Ø       حیات وحش

Ø       ...

3- مطالعات بلایای طبیعی

Ø       سیل

Ø       زلزله

Ø       آتش سوزی

Ø       خشکسالی

Ø       زمین لغزش

Ø       طوفان شن

Ø       ...

4- مطالعات توسعه شهری

Ø       کاداستر و ثبت املاک

Ø       مهندسی عمران و نقشه برداری

Ø       توسعه و برنامه ریزی شهری

Ø       ...

5- مطالعات هواشناسی و جوی

Ø       بررسی لایه های مختلف جوی

Ø       بررسی خصوصیات ابرها

Ø       ...

6- سایر موارد

Ø       آشکار سازی تغییرات

Ø       باستانشناسی

Ø       سیستمهای اطلاعات جغرافیایی

Ø       رادار

کاربرد سنجش از دور در مطالعات انرژی نفت و گاز

اکتشافات هیدروکربوری

 

دریک نگاه کلی، داده های ماهواره ای نقش کلیدی در اکتشافات نفت و گاز بازی می کند. مطالعات تحت الارضی مربوط به اکتشافات نفت و گاز و مدلسازی مخازن هیدروکربنی شکافدار، همواره نیازمند یک سری نقشه های سطحی سنگ شناسی و ساختمانی از منطقه است، که امروزه برای تهیه این نقشه ها، از تصاویر ماهواره ای با توان های تفکیک مکانی و طیفی مختلف استفاده می شود. همچنین، شناسایی و استخراج خطواره ها که به کمک فناوری فضایی انجام می گیرد، یکی از اساسی ترین رهیافتها در پی جویی، اکتشاف و استخراج منابع طبیعی مثل نفت و گاز به شمار می‌رود. مدل رقومی ارتفاع(DEM)  و مشتقات آن نیز، در مطالعه مورفولوژی، ساختاری و آنالیزهای مورفومتری از تاقدیس های مظنون به ذخایر نفت و گاز سودمند است.

سودمندترین نشانه های قابل تشخیص در داده های فضایی برای مطالعات نفت و گاز، عبارتند از:

1- سیستم های شکستگی (عمدتا خطواره ها) و ساختارهای تاقدیسی و چین - گسلی که می توانند در مهاجرت نفت و گاز به سطح موثر باشند و آن را کنترل کنند.

2- آلتراسیون های ژئوشیمیایی سنگهای سطحی توسط هیدروکربن ها که به سبب ایجاد تغییرات رنگی و ترکیب، راهنمای خوبی هستند.

 

کارایی دیگر داده های ماهواره ای در مطالعات مرتبط با نفت و گاز موارد زیر را می توان بر شمرد:

• پایش و کنترل موقعیت لوله های نفتی و شکستگی های احتمالی ( تراوش های نفتی)
• کنترل آسیبهای محیط زیست ناشی از حفاری های نفت و گاز و غیره
• پایش و کنترل بازیافت نفت از نواحی طبیعی بعد از اندک زمانی که تولید دیده نمی شود.

تعریف و رشد تاریخی سنجش از دور

بطورکلی از زمانهای گذشته تا کنون روشهای مختلفی برای جمع آوری داده های مبتنی بر مکان وجود دارد که از آن جمله می توان به مشاهدات نجومی، فتوگرامتری، نقشه برداری و سنجش از دور اشاره نمود. سنجش از دور از زمره روشهای جمع آوری داده محسوب می گردد که در آن کمترین میزان تماس مستقیم با اشیاء و عوارض مورد اندازه گیری را داشته و برخلاف سایر روشها که عوامل انسانی در گردآوری و تفسیر داده های زمینی نقش دارند، در روش سنجش از دور این وظیفه بر عهده سنجنده ها خواهد بود.

 

در ادامه تعاریف متعددی از سنجش از دور (Remote Sensing) ارائه می گردد: ·          سنجش از دور دانش پردازش و تفسیر تصاویری است که حاصل ثبت تعامل انرژی الکترومغناطیس و اشیاء می باشند (Sabins 1997). ·          سنجش از دور علم و هنر به دست آوردن اطلاعات درباره یک شیء منطقه یا پدیده، از طریق پردازش و آنالیز داده های اخذ شده بوسیله یک دستگاه (بدون تماس مستقیم با شیء منطقه یا پدیده  مورد مطالعه) است(ASP, 1983). ·          سنجش از دور بر سنجیدن اشیاء از مسافتی خاص، یعنی تشخیص و اندازه گیری ویژگیهای یک جسم  بدون تماس بالفعل با آن جسم، دلالت دارد(Harper  و Dorothy nv1983). 1- منبع انرژی منبع انرژی که خود تولید کننده حجم وسیعی از موج الکترومغناطیس است، سبب پراکنش این امواج به اشیاء و پدیده های روی زمین شده که باز تابش آن به سنجنده ها می رسد. بزرگترین منبع انرژی خورشید محسوب می گردد. در بعضی از موارد سنجنده ها خود امواج الکترومغناطیس را تولید و به سمت عوارض گسیل می دهند. 2- اتمسفر هنگامیکه انرژی الکترومغناطیس از منبع خورشید منتشر شد در را رسیدن به اشیاء و پدیده های روی زمین از محیطی بنام اتمسفر عبور می کند. اتمسفر از لایه های مختلفی تشکیل یافته که روی عبور امواج الکترومغناطیس تاثیر می گذارد. این تاثیر بصورت جذب و تفرق انرژی ظاهر می گردد. یکی از پدیده های متداول که در تصاویر مشاهده می گردد، ابرها بوده که از ملکولهای بخار آب تشکیل شده اند. این ملکولها سبب جذب بخش بزرگی از امواج الکترومغناطیس می گردند. لذا برای رهایی از این پدیده، سنجنده ها به گونه ای طراحی می گردند تا برای دریافت امواج کمتر در محدوده جذب اتمسفر قرار گیرند. معمولا طول موجهای بلند (در محدوده ماکرویو) کمتر از لایه های اتمسفر تاثیر می پذیرند. بهمین دلیل در مناطقی که در بیشتر روزهای سال آسمان ابری است، از سنجنده های راداری استفاده می گردد.

دانلود لایه های ایران و دیگر کشورها(فرمت shape file)

فایل های وکتوری و رستری تقسیمات کشوری، سطوح آبی، راه ها و … برای نقشه ایران و دیگر کشورهای جهان در فرمت Shapefile

در لینک زیر می توانید با مشخص کردن کشور و نوع داده مورد نیاز، داده مربوطه را در فرمت shapefile یا گرید دانلود کنید. انواع داده ارائه شده عبارتند از:

• تقسیمات کشوری
• سطوح آبی مثل رودخانه ها و دریاچه ها
• راه ها و جاده ها
• راه آهن
• داده های ارتفاعی که همان DEM 30 ثانیه ای SRTM است
• داده های مربوط به پوشش گیاهی
• داده های جمعیتی که البته به فرمت رستر است.
• داده های هواشناسی
• داده gazetteer یعنی فهرستی از نام های جغرافیایی به همراه مختصات جغرافیایی آنها که در این مورد استان مربوطه هم مشخص شده است. (توصیه می کنم این را حتما دانلود کنید. برای ایران حدود ۱۵۰ هزار مکان را با مختصات آن دارد.).

  دانلود

منبع :سایت تخصصی جی ای اس

دانلود لایه های shapefile مراکز جمعیتی و روستایی ٰ+بخش ها +دهستان ها و شهرستان های ایران

در این بخش  لایه های shape file   مراکز جمعیتی  و روستایی ٰ،بخش ها ،دهستان ها و شهرستان های ایران  ارائه می گردد.

لینک دانلود لایه شهرستان های ایران با فرمت shp

لینک دانلود لایه بخش و دهستان های ایران با فرمت shp

لینک دانلود مراکز جمعیتی - روستا ها یکپارچه با فرمت shp

لینک دانلود مراکز جمعیتی - روستا ها برش خورده بر اساس اندکس 1:250000 فرمت KMZ

کاربردهای نقشه جهت شیب

ﯾﮑﯽ از ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﻬﺎ در ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺎی اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ اﺳﺘﺨﺮاج ﺟﻬﺖ ﺷﯿﺐ در ﻻﯾﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺮداری

و ﺷﺒﮑﻪ ای اﺳﺖ.ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻬﺖ ﺷﯿﺐ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از ﺗﻮاﺑﻊ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﻄﺢ، ﺟﻬﺖ ﺷﯿﺐ را از ﯾﮏ ﺳﻠﻮل ﺑﻪ ﺳﻠﻮل ﻫﻤﺠﻮار ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﻻﯾﻪ  رﺳﺘﺮی  ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﺮاﺳﺎس ﺟﻬﺖ ﻗﻄﺐ ﻧﻤﺎ، رﻗﻢ ﻫﺎی  ﻣﺮﺑﻮط  ﺑﻪ  ﺟﻬﺖ را ﻧﺸﺎن  ﻣﯽ دﻫﺪ.

ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺪد ﺻﻔﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺷﻤﺎل واﻗﻌﯽ و ﻋﺪد90 ﺟﻬﺖ ﺷﺮﻗﯽ و ... ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ  

از ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی آن ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از:   

9 ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﺣﺮﮐﺖ آب.   

9 ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﺳﺎﯾﺘﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای وﯾﻼﺳﺎزی در ﻫﻤﻪ ﺷﯿﺒﻬﺎی ﺟﻨﻮﺑﯽ ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﭙﻪ ای   

9 ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺗﻨﻮع ﺣﯿﺎت  وﺣﺶ در  ﯾﮏ  ﻣﻨﻄﻘﻪ   

9 ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎی آب و ﻓﺎﺿﻼب   

9 ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز و ﻣﻮاردی از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ

کاربردهای نقشه سایه روشن

کاربردهای نقشه سایه روشن

ﯾﮑﯽ از ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻫﺎ در ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺎی اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﺎﯾﻪ ﺑﻨﺪی در ﻻﯾﻪ ﻫﺎﯾﯽ  ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺷﺒﮑﻪ

ای اﺳﺖ. ﺗﺎﺑﻊ ﺳﺎﯾﻪ زﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺤﻠﯿﻞ ﯾﺎ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﮔﺮاﻓﯿﮑﯽ ﺑﺮای ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن ﻣﮑﺎن ﻫﺎی آﻓﺘﺎﺑﮕﯿﺮ و

ﻣﮑﺎن ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎﯾﻪ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد

از ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی آن ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از:   

9 ﺑﺮای ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن ﻣﮑﺎن ﻫﺎی آﻓﺘﺎﺑﮕﯿﺮ و ﻣﮑﺎن ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎﯾﻪ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد.

9 در ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻫﺎی ﺳﻪ ﺑﻌﺪی از اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻊ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺷﺪت  ﻧﻮر و ﻣﺪت زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ

9 ﻣﮑﺎن ﺧﺎص از آﻓﺘﺎب ﺑﻬﺮه ﻣﯽ ﺑﺮد. 

9 ﮐﺸﻒ ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ ﺗﻌﺪاد ﺗﺼﺎدﻓﺎت راﻧﻨﺪﮔﯽ و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﺮروی ﺟﺎده.

9 ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺗﻮزﯾﻊ ﮐﺎرﺑﺮی ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮ روی ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ.

9 ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺟﻬﺖ ﻫﺎی ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز در ﺑﻨﺎﻫﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ و ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﯾﺎ ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻫﺎی

ﻓﺼﻠﯽ.

9 ﻣﮑﺎﻧﯿﺎﺑﯽ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﺧﻮرﺷﯿﺪی از ﻧﻘﺎﻃﯽ ﮐﻪ از آﻓﺘﺎﺑﮕﯿﺮی ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ.

9 ﻣﮑﺎﻧﯿﺎﺑﯽ آﻧﺘﻦ ﻫﺎی ﺗﻠﻔﻦ و رادار.