کوچندگان و مراتع؛ چالشها و راهکارها

کوچندگان و مراتع؛ چالشها و راهکارها


دکتر کیانوش کیانی هفت لنگ٭
دکتر احمد رحیمی٭٭



مقدمه: امروزه دانشمندان منابع طبیعی را به سه بخش الف) منابع پایدار و دائمی، ب) منابع قابل تجدید و ج) منابع غیر قابل تجدید تقسیم می‎کنند. بر این اساس، انرژی خورشیدی و باد جزء منابع پایدار، خاک، آب و مراتع جزء منابع تجدید شونده و سوخت فسیلی و معادن طلا و مس و ... در گروه منابع غیرقابل تجدید به شمار می‎روند. بنابراین، خاک یک منبع دائمی و پایدار نیست، بلکه یک منبع طبیعی تجدیدپذیر است. به عبارت دیگر اگر از خاک به صورت صحیح بهره‎برداری شود، امکان استفاده از آن به صورت همیشگی و دائمی وجود خواهد داشت.
منابع طبیعی تجدیدشونده به دلیل داشتن اهمیت فراوان، بویژه در تأمین مایحتاج زندگی انسانها در دهه‎های اخیر مورد توجه خاصی قرار گرفته است. این منابع اساس و منبع اصلی تأمین کننده نیازها و بویژه غذای انسان بوده است.

نظامهای بهره برداری از مراتع

نظامهای بهره برداری از مراتع در گذر زمان

در یک جمع بندی کلی در سه دوره یا مقطع زمانی متأثر از تحولات تاریخی و یا اجتماعی به سه شیوه متفاوت در نظام بهره برداری از مراتع برخورد می کنیم.

-                     دوره اول از صدر اسلام تا مشروطیت

-                     دوره دوم از اوائل مشروطیت تا اصلاحات ارضی

-                     دوره سوم پس از اصلاحات ارضی تا حال که این دوره نیز تحت تأثیر انقلاب اسلامی و تحولات متعاقب آن به دو دوره کوتاهتر قابل تفکیک است (سلماسی،72)

اشکال بهره برداری در دوره اول:

مراتع سرمایه هایی است که نیاز به توجه جدی تر دارد

خبرگزاری موج - گروه اجتماعی

به دنبال ملی شدن عرصه های منابع طبیعی و مدیریت دولتی بر آنها، روند جدیدی از مدیریت بر مراتع و مرتعداری کشور حاکم شد. بر این اساس گفت گویی با آقای مهندس اسکندری مدیرکل امور مراتع سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور ترتیب دادیم که با هم می خوانیم.

مراتع ایران

 

پراکنش و وسعت مراتع

 

در مورد وسعت مراتع کشور اعداد و ارقام متفاوتی در نشریات و مقالات دیده می شود. تاکنون اعداد 100، 106و 120 میلیون هکتار برای مساحت مراتع کشور ارایه شده است. یک شرکت آمریکایی در سال 1974 از طریق عکس های ماهواره ای سطح مراتع کشور را بالغ بر 90 میلیون هکتار  برآورده کرده است. با توجه به نرخ تخریب مراتع  در طی چندین سال گذشته درکیفیت و درجه بندی آنها تغییراتی حاصل شده است بطوری که در طبقه بندی قبل از انقلآب سطح مراتع خوب، متوسط و فقیر به ترتیب معادل 14، 60 و 16 میلیون هکتار برآورد شده بود در حالیکه در سال 1374 مراتع خوب 9.3 میلیون هکتار ، مراتع فقیر تا متوسط 37.3 میلیون هکتار و مراتع فقیر تا خیلی فقیر معادل 43.4 میلیون هکتار برآورد شده است. آخرین آماری که در این زمینه ارایه شده است به شرح جدول زیر

مرتع

 ابران دارای 90 میلیون هکتار مرتع است. بیشتر مراتع ایران به‌دلیل واقع شدن در مناطق خشک و نیمه‌خشک و چرای مفرط از نوع مرتع درجه 3 می‌باشند تخریب مراتع کشور با رشد شدیدی همراه است، در حالی که احیاء مراتع در این عرصه‌ها مشکل و از نظر اقتصادی پرهزینه است. بنابراین مدیریت صحیح با در نظر گرفتن عوامل اکولوژیکی به ما کمک می‌کند که بر این مشکلات فائق آییم.