خطر نابودی 6 میلیون هکتار رویشگاه زاگرسی

«اینجا بلوط‌ها می‌میرند» عنوان گزارشی بود از سفر به ایلام و انعکاس بلایی که دامنگیر رویشگاه‌های زاگرسی در این استان شده است.

در آن گزارش که شنبه 10 اردیبهشت در صفحه محیط زیست همشهری به چاپ رسید تصویری از وضعیت اسفبار بلوط‌های خشک شده بازگو شد. کارشناسان می‌گویند که مرگ بلوط‌ها هشداری است نسبت به بروز فاجعه زیست‌محیطی در گستره بزرگی از رویشگاه‌های جنگلی کشور با 6 میلیون هکتار مساحت. رئیس اداره جنگلداری و جنگلکاری منابع طبیعی استان ایلام اما از دریچه دیگری به مرگ بلوط‌ها نگاه می‌کند. وی که دانشجوی دکتری است و سال‌ها سابقه مدیریت در منابع طبیعی را در پیشینه اداری خود دارد برخلاف سایر مسئولان منابع طبیعی که می‌گویند 185هزار اصله بلوط دچار پدیده خشکیدگی شده‌اند، می‌گوید: «200هزار هکتار از جنگل‌های ایلام به این پدیده مبتلا شده‌اند.»

ثروت‌ بزرگی که از دست می‌دهیم

آیا به راستی می‌توان ارزش واقعی منابع طبیعی ایران را تعیین کرد؟

یک تالاب، یک دریاچه یا یک پهنه جنگلی طی هزاران سال و در نتیجه رفتارهای بسیار شگفت و پیچیده طبیعت به وجود می‌آیند و در حفظ تعادل زیستی نقش بسیار حیاتی برعهده می‌گیرند، بنابراین، اینگونه مواهب ارزشمند و بی‌جانشین طبیعی را اگر بخواهیم قیمت‌گذاری کنیم، تقریبا ناممکن است و هر رقمی را که به دست آید باید در تعداد روزهایی که زمان صرف شده تا این اکوسیستم‌های بی‌مانند به وجود آیند، ضرب کنیم و آنگاه به قیمت واقعی آنها برسیم. اما چرا، مثلا برای اجرای یک پروژه جاده‌سازی بدون در نظر گرفتن ارزش‌های کم‌نظیر و بی‌جانشین این اکوسیستم‌ها، موجودیت آنها را به خطر می‌اندازیم؟ ارزش افزوده یک پروژه تولیدی، عمرانی یا راهسازی با عمر مفیدشان برای ما روشن است اما چرا ارزش افزوده مواهب طبیعی را که می‌توانند برای چندین نسل مفید فایده باشند و در چرخه زیست، نقشی حیاتی را ایفا کنند به حساب نمی‌آوریم.

هفته پیش هنوز دلواپس تالاب بسیار زیبا و بی‌مانند میانکاله بودم که در خبرها خواندم تالاب گاوخونی به بیابان تبدیل می‌شود! و البته این نیز به یادم مانده است که تعداد روزهای هوای سالم در بسیاری از مناطق کشور ما به سرعت روبه‌کاهش می‌رود. به خصوص که جبهه‌ای ناخوانده از گردوغبار که به ریزگرد عربی شهرت یافته، در چهارفصل سال چند استان ایران را در معرض هجوم قرار می‌دهد و هوای این مناطق حتی کرج و تهران را ناسالم می‌کند.

بی‌توجهی ملی به حفاظت از ذخیره‌گاه‌های جهانی

استان کهگیلویه و بویراحمد درحالی جزو مناطق کم‌برخوردار کشور به‌شمار می‌رود و هنوز تا رسیدن به توسعه یافتگی راه درازی در پیش دارد که از نظر منابع طبیعی و مواهب خدادادی کمتر استانی در کشور به پای آن می‌رسد.

 با این حال همانطور که قرار گرفتن حدود 25‌درصد از منابع فسیلی کشور شامل نفت و گاز نتوانسته است برای این استان توسعه به ارمغان بیاورد، هنوز از ظرفیت‌های طبیعی منطقه نیز به خوبی بهره برداری نمی‌شود. بلاتکلیف ماندن ثبت زاگرس مرکزی به‌عنوان یکی از ذخیره‌گاه‌های «زیست کره» یکی از مواردی است که بی‌توجهی به مزیت‌های نسبی استان را به وضوح نمایان می‌کند. از سال2005 میلادی (1384شمسی)اجرای برنامه‌ای جهانی در زمینه محیط‌زیست به نام پروژه زاگرس در کهگیلویه و بویراحمد و 3 استان همجوار به‌طور آزمایشی آغاز شده تا بخشی از این استان‌ها به‌عنوان ذخیره‌گاه حیات کره زمین از سوی مجامع جهانی شناخته شود، اما اکنون که 6 سال از آغاز کار می‌گذرد، گزارش ارزیاب سازمان ملل از ناامیدی‌هایی برای رسیدن به این مقصود حکایت می‌کند.

ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره در ایران

نخستین بار در دهه 1960 میلادی بود که دوستداران محیط‌زیست بر مفهوم تازه‌ای تأکید کردند که به ذخیره‌گاه زیست‌کره مشهور شد.

 وجه تمایز این ذخیره‌گاه‌ها در مقایسه با دیگر مناطق حفاظت شده، روش برنامه‌ریزی و مدیریت آنهاست که بر پایه استفاده‌های چندمنظوره، سپردن نقش اساسی و سازنده به جوامع محلی و بهره‌گیری از مشارکت مردمی در تصمیم‌گیری‌ها استوار است. هم‌اکنون 555 ذخیره‌گاه زیست‌کره در 107 کشور جهان به ثبت رسیده است که 9 مورد از آنها در ایران قرار دارد. همه ذخیره‌گاه‌های زیست کره ایران در سال 1976 میلادی(1354شمسی) ثبت شده است و از آن به بعد مکان جدیدی به این فهرست اضافه نشد.فهرست مناطقی از ایران که به‌عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره ثبت شده، به این شرح است:

1. منطقه حفاظت شده ارسباران با وسعت 52 هزار هکتار

657 جزیره جدید کشف شد

دانشمندان 657 جزیره جدید را به کمک تصویرهای ماهواره‌ای کشف کرده‌اند.

زمین‌شناسان کالج مردیت و دانشگاه دوک به کمک تصویرهایی با کیفیت بالا توانستند 657"بریر ایلند" جدید را به فهرست جزیره‌های شناخته شده تا حال، اضافه کنند.بدین ترتیب 30 درصد به فهرست فعلی اضافه و در کل 2هزار و 149 جزیره کشف
شده است.

گفته‌می‌شود بیشترین زنجیره جزیره ای(54 جزیره) در ساحل برزیل قرار گرفته است.

به‌گزارش سایت تایم،بیشتر این جزیره‌های تازه کشف‌شده در نیمکره شمالی قرار گرفته‌اند.

بریر ایلند ها(جزایر بریر) اغلب از ته‌نشین شدن و نشست شن و ماسه و رسوب درست‌می شوند.اینها گاه شسته‌می‌شوند و از بین می‌روند و گاه روی هم قرار گرفته و چنین جزیره‌هایی را تشکیل می‌دهند.

این جزیره‌ها اغلب در کناره سواحل شکل می‌گیرند، بدین ترتیب از خطر فرسایش و آسیب دیدن در اثر توفان در امان می‌مانند.

دانشمندان از گوگل ارث به‌عنوان ابزاری مهم در کشف این جزایر نام‌ برده‌اند.با این حال پژوهشگران خاطرنشان کرده‌اند که برخی از جزایر را تا از نزدیک ندیدند ،نتوانستند به‌طور قطعی بگویند که حتما جزیره‌اند.

نابودی یک میلیون و 200 هزار هکتار جنگل‌های زاگرس بر اثر پدیده خش

درحالی‌که مسئولان سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور پیش از این اعلام کرده‌اند که 200 هزار اصله بلوط در رویشگاه‌های زاگرسی بر اثر پدیده خشکیدگی نابود شده است، عضو هیات علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور به همشهری گفت:

آخرین بررسی‌های میدانی حاکی از آن است که یک میلیون و 200 هزار هکتار از این رویشگاه‌ها (20درصد کل رویشگاه‌های زاگرس) به کلی نابود شده یا در‌معرض نابودی کامل قرار دارد.محمد درویش با اسفبار خواندن رویشگاه‌های زاگرسی تصریح کرد: تا چندی پیش تصور می‌شد بین 200 تا 300 هزار هکتار از این رویشگاه‌ها بر اثر خشکیدگی تخریب شده است اما تحقیقات جدیدی که برخی کارشناسان سازمان جنگل‌ها و مراتع هم برآن صحه می‌گذارند حاکی از آن است که فاجعه خشکیدگی بلوط‌ها گستره عظیمی از رویشگاه‌های زاگرسی را شامل می‌شود. به گفته وی، ریزگرد، سوسک چوبخوار، تغییر کاربری اراضی جنگلی در حجم زیاد، اجرای طرح‌های عمرانی فاقد ارزیابی واقعی زیست‌محیطی، چرای دام در جنگل، کشت زیراشکوب و خشکسالی و کم‌آبی دست به دست هم داده و این وضعیت رقت بار را رقم زده است.

چشمه آب‌های رنگین

زیبایی خیره کننده این چشمه آبگرم این تصور را در شما بوجود می‌آورد که گویی این چشمه آبگرم متعلق به دنیا و سیاره دیگری است.

طبیعت بی نظیر زمین غیب می‌شوند

محیط زیست > منابع‌طبیعی  - همشهری آنلاین- هلن صدیق بنای: تغییر شرایط آب و هوایی زمین، ذوب شدن یخچال‌های طبیعی،جاری شدن سیلاب‌ها و...منجر به محو شدن بسیاری از شگفتی‌های طبیعی جهان خواهد شد.

مناطق طبیعی که پیش بینی می شود در اثر گرم شدن هوا و ذوب شدن یخچال‌های طبیعی، کوه‌های آلپ، کلیمانجارو، یخ‌های قطب شمال و...در کمتر از 40 سال از روی زمین محو خواهند شد.

کارشناسان محیط زیست توصیه می کنند، قبل از محوشدن کامل این مناطق زیبای طبیعی که در نوع خود خاص و در جهان بی نظیر هستند، باید رفت و آنها را از نزدیک مشاهده و لمس کرد.

مناطق طبیعی زیر در این دسته از مناطق قرار دارند.

بزرگ‌ترین حفره آبی یا سد مرجانی بلیز

بزرگترین گودال آبی یا سد مرجانی بلیز Belize Barrier Reef واقع در مرکز آمریکای لاتین - کارائیب، یکی از متنوع ترین اکو سیستم‌های صخره‌ای در جهان است. این اکو سیستم خانه کوسه نهنگ‌ها، سپر ماهی، خوک دریایی، صدف حلزونی خاردار و ... است. در چند سال گذشته این اکو سیستم بیش از 50 درصد از مرجانهای خود را از دست داده و همچنان در حال کاهش است. پیش بینی می‌شود با تغییرات جوی زمین، آلودگی‌های کشاورزی و ...این اکو سیستم  تا سال 2030 از روی زمین محو خواهد شد.

اینجا بلوط‌ها می‌میرند!

گزارش همشهری از بروز فاجعه زیست‌محیطی در رویشگاه‌های زاگرس

«‌طی 2 سال اخیر، 185 هزار بلوط در رویشگاه‌های زاگرسی خشک شده‌اند.» این خبری بود که به نقل از رئیس انجمن علمی جنگلبانی ایران، ‌27 فروردین امسال در همشهری به چاپ رسید.

 3‌روز بعد مسئولان سازمان جنگل‌ها و مراتع و مسئولان محلی منابع طبیعی در جمع خبرنگاران اعزامی به ایلام بر این آمار صحه گذاشتند. اما «پدیده خشکیدگی» تنها دامنگیر بلوط‌ها نشده که بسیاری از گونه‌های دیگر نظیر کیکم، بنه و زالزالک هم به این معضل مبتلا شده‌اند. در عین حال با وجود وضعیت ناگوار رویشگاه‌های بلوط، فریبرزغیبی، مدیرکل جنگل‌های خارج از شمال معتقد است: «می‌توان با تمهیداتی از بروز فاجعه در این رویشگاه‌ها جلوگیری کرد منوط بر آنکه اعتبارات لازم تأمین شود.»

وی در حالی به کمبود اعتبارات اشاره می‌کند که از سال‌82 تاکنون که جنگل‌های زاگرسی مورد توجه قرار گرفته، به‌طور متوسط در هر سال 5‌میلیارد تومان اعتبار برای این رویشگاه‌ها اختصاص یافته ،حال آنکه میانگین اعتبار سازمان جنگل‌ها و مراتع بالغ بر 400‌میلیارد تومان بوده است؛ به عبارت دیگر، سهم رویشگاه‌های جنگلی زاگرس کمتر از 2‌درصد کل اعتباراتی است که به سازمان جنگل‌ها و مراتع اختصاص می‌یابد. این نگاه حاکم بر سازمانی است که مهر صیانت و حفاظت از جنگل‌ها بر پیشانی آن خورده است. بر اساس همین نگاه ( که از سال‌ها پیش بر سازمان حاکم شده) فقط 7‌درصد از اعتبارات این سازمان به حفاظت از کل جنگل‌های کشور اختصاص می‌یابد و 43‌درصد اعتبارات صرف امور آبخیزداری می‌شود. هر چه هست رویشگاه‌های جنگلی زاگرس با خطر جدی مواجه است. اگر امروز به داد این جنگل‌ها نرسیم در آینده نزدیک از جنگل‌های بلوط جز کانون‌های گرد‌وغبار چیزی بر‌جای نخواهد ماند.

از اهواز که به طرف ایلام حرکت کردیم همه جا گرد‌وغبار آسمان را پوشانده بود. قراربود از بلوط‌های خشک شده در رویشگاه‌های زاگرسی در ایلام بازدید کنیم اما برنامه سفر طوری تنظیم شده بود که پیش از رسیدن به ایلام از چند طرح مقابله با بیابانزایی هم بازدید کنیم. نخستین طرح، مهار 150‌هکتار کانون بحران فرسایش بادی در منطقه «صمانه» واقع در بخش موسیان دهلران بود. عبدالسلام پیری، معاون فنی اداره کل منابع طبیعی ایلام، حین بازدید اصحاب رسانه از این طرح، با اشاره به اینکه دهلران با 140‌هزار کانون فرسایش بادی عمده‌ترین کانون اصلی بیابانزایی در استان ایلام است، گفت: «تا‌کنون ‌4هزار هکتار از کانون‌های بحران بیابانزایی با عملیات نهالکاری و تثبیت شن مهار شده که اعتبار هزار هکتار آن را شرکت نفت تأمین کرده است.»