سیاره اورانوس

سیاره اورانوس Uranus

طبقه بندی : نجوم - مقالات

اورانوس هفتمین سیاره در منظومه شمسی است. فقط نپتون و پلوتو فاصله بیشتری با خورشید دارند. اورانوس دورترین سیاره ایست که می توان با چشم غیر مسلح آن را رویت نمود. میانگین فاصله این سیاره از خورشید 2.872.460.000 کیلومتر می باشد. این فاصله را با سرعت نور در مدت زمان 2 ساعت و 40 دقیقه می توان طی کرد. ( شعاع منظومه شمسی حدود 5 ساعت و سی دقیقه نوری می باشد (م)). اورانوس یک غول بزرگ متشکل از مواد گازی و مایع می باشد. قطر استوایی آن حدود 51.118 کیلومتر یعنی بیش از 4 برابر قطر زمین است. سطح این سیاره پوشیده از ابرهای سبز-آبی، ساخته شده با کریستالهای ریز متان می باشد. کریستالها خارج از اتمسفر سیاره یخ زده اند. در اعماق این ابرهای قابل رویت، احتمالا ابرهای ضخیمی ساخته شده از آب مایع و کریستالهای یخ آمونیاک وجود دارند. در زیر این ابرها یعنی در عمق 7500 کیلومتری زیر ابرهای قابل رویت نیز، احتمال وجود اقیانوسی از آب مایع به همراه آمونیای حل شده می باشد. در مرکز این سیاره ممکن است هسته ای سنگی، تقریبا به اندازه زمین وجود داشته باشد. دانشمندان در خصوص وجود هر گونه زیستی در این سیاره تردید دارند. پس از دوران باستان، اورانوس نخستین سیاره ای بود که انسان موفق به کشف آن شد. ستاره شناس بریتانیایی، ویلیام هرشل (William Herschel)، در سال 1781 موفق به کشف آن گردید. بیشتر دانش ما در باره این سیاره پس از پرواز سفینه آمریکایی ویجر2 (Voyager 2) در ارتفاع 80.000 کیلومتری از ابرهای سطح این سیاره، در سال 1986، به دست آمد.

سیاره نپتون

طبقه بندی : نجوم - مقالات

قطر نپتون در منطقه استوایی معادل 49.528 کیلومتر، تقریبا 4 برابر قطر زمین، است. این سیاره 17 برابر سیاره زمین وزن دارد اما چگالی آن از چگالی زمین کمتر است. نپتون 11 قمر و چندین حلقه دارد. نپتون در مداری بیضی شکل به دور خورشید در گردش است. میانگین فاصله آن از خورشید حدود 4.495.060.000 کیلومتر می باشد. یکسال در این سیاره معادل 165 سال زمینیست. نپتون علاوه بر گردش مداری دارای گردش وضعی حول محور فرضی عمودی خود نیز می باشد. زاویه انحراف محور این سیاره 28 درجه است. یک دور گردش وضعی این سیاره در مدت زمان 16 ساعت و 7 دقیقه انجام می گیرد. سطح و اتمسفر
دانشمندان بر این باورند که این سیاره به طور کامل از هیدروژن، هلیوم و سیلیکات ساخته شده است. سیلیکاتها مواد معدنی هستند که بیشتر پوسته سنگی زمین را تشکیل می دهند گو اینکه در نپتون اثری از سطح جامد دیده نمی شود. ابرهایی ضخیم سطح این سیاره را پوشش داده اند. درون این سیاره با قسمتی از گازهای به شدت فشرده شروع می شود. اطراف این هسته مرکزی را لایه ای از گازهایی که به شکل مایع در آمده اند احاطه می کند.
انحراف زاویه محور نپتون باعث به وجود آمدن فصول در این سیاره شده است.

سیاره پلوتو

سیاره پلوتو Pluto

طبقه بندی : نجوم - مقالات

در سال 2006، این مناظره، انجمن ستاره شناسی بین المللی (مرجع نامگذاری اجرام آسمانی) را بر آن داشت که رسما پلوتو را در گروه سیارات کوتوله معرفی کنند. این سیاره از زمین بدون تلسکوپ دیده نمی شود. فاصله پلوتو از خورشید تقریبا 39 برابر فاصله زمین از خورشید است. میانگین فاصله آن از خورشید 5.869.660.000 کیلومتر می باشد. پلوتو در مداری بیضی شکل به دور خورشید در حرکت است. در قسمتهایی از این مدار فاصله پلوتو تا خورشید از فاصله نپتون تا خورشید کمتر است. این سیاره به مدت 20 سال زمینی در داخل مدار نپتون می ماند. این پدیده هر 248 سال زمینی یکبار روی می دهد. این زمان معادل یکسال پلوتویی است. آخرین باری که پلوتو به داخل مدار نپتون وارد شد، 23 ژانویه 1979 تا 11 فوریه 1999 بود. پلوتو علاوه بر گردش به دور خورشید، دور خودش نیز (حول محور عمودی فرضی) می چرخد. یکبار گردش سیاره به دور خود حدود 6 روز زمینی طول می کشد. ستاره شناسان به دلیل دور بودن این سیاره از زمین، هنوز اطلاعات زیادی درباره آن به دست نیاورده اند. قطر آن 2300 کیلومتر یعنی کمتر از یک پنجم قطر کره زمین تخمین زده می شود. سطح این سیاره از سردترین مناطق موجود در منظومه شمسی و احتمالا حدود 225- درجه سانتیگراد است. بیشتر پلوتو قهوه ایست. به نظر می رسد که این سیاره عمدتا ازمتان یخ زده تشکیل شده و جوی از متان دارد. به خاطر چگالی کم آن ستاره شناسان فکر می کنند که بیشتر پلوتو از یخ است. دانشمندان تردید دارند که نوعی از حیات در این سیاره وجود داشته باشد. در سال 1905، پرسیوال لاول (Percival Lowell)، ستاره شناس آمریکایی نیروی گرانشی را کشف کرد که بر دو سیاره نپتون و اورانوس تاثیر می گذاشت. در سال 1915، او مکان سیاره پنهان را پیش بینی کرده و جستجوی خود برای یافتن آنرا در رصد خانه آریزونا آغاز نمود. او از یک تلسکوپ برای رصد قسمتهایی از آسمان که او وجود سیاره جدید را در آن نواحی پیش بینی کرده بود، سود برد. متاسفانه پرسیوال در سال 1916 و قبل از کشف سیاره فوت کرد. 13 سال بعد یعنی در سال 1929، کلاید تومبا (Clyde W. Tombaugh)، یکی از دستیاران لاول در رصدخانه، از پیش بینی های او استفاده کرده و با استفاده از تلسکوپ قدرتمندتری به مشاهده نواحی خاص در آسمان پرداخت. سرانجام در سال 1930، تومبا سه عکس از این سیاره تهیه کرد. سیاره ای جدید که به یاد خدای مرگ رومیان باستان، پلوتو نامیده شد. البته دو حرف اول پرسیوال لاول نیز به افتخار وی آغازگر نام سیاره پلوتو می باشند. در سال 1978، ستاره شناسان رصدخانه نوال (Naval) در آریزونا موفق به کشف قمر پلوتو یعنی شارون (Charon) شدند. قطر این قمر 1210 کیلومتر است. در سال 1969، ستاره شناسان نخستین تصاویر دقیق از سطح پلوتو را منتشر کردند. این تصاویر که توسط تلسکوپ فضایی هابل تهیه شده بود، 12 منطقه تیره و روشن را در سطح پلوتو نشان می داد. مناظق روشن، که شامل کلاهک ها قطبی هستند، احتمالا نیتروژن یخ زده می باشند. مناطق تیره نیز به طور حتم متان منجمد است که به دلیل پرتوهای فرابنفش خورشیدی دچار تغییرات شیمیایی شده است. در سال 2005، یک گروه از ستاره شناسان که به بررسی تصاویر هابل می پرداختند، دو قمر ناشناخته پلوتو را کشف کردند. این اقمار که بعدها هایدرا (Hydra) و نیکس (Nix) نامیده شدند، قطری حدود 160کیلومتر دارند و در خارج از مدار شارون قرار گرفته اند. در سال 2006، ناسا سفینه افقهای جدید (New Horizons) را با هدف رسیدن به پلوتو به فضا ارسال نمود.

مفاهیم: جا پای بوم‌شناختی چیست؟

جا پای بوم‌شناختی (Eco-footprint)، مقدار زمین و آبی است که فرد یا یک جمعیت انسانی، برای تامین منابع مورد نیاز و پشتیبانی پایداری خود و نیز جذب ضایعات و با فناوری متداول، به کار می‌برد.

رویکرد جا پای بوم‌شناختی، اینک به‌طور گسترده‌ای در سراسر جهان، به‌عنوان یک شاخص سنجش زیست‌محیطی برای پایداری به‌کار می‌رود. این شاخص همچنین، می‌تواند در ارزیابی و مدیریت در به‌کارگیری مناسب منابع در اقتصاد نیز مورد استفاده قرار گیرد. از شاخص جا پای بوم‌شناختی، برای بررسی و جست‌وجوی شیوه‌های زندگی پایدار فردی، در الگوی مصرف کالا و خدمات، در مدیریت سازمان‌ها، بخش‌های صنعتی، مناطق و نواحی نیز استفاده می‌شود.

در تحلیل جا پای بوم‌شناختی، مقدار زمین بارور از نظر بوم‌شناختی در عرصه‌های مورد نیاز، برای پایداری یک جمعیت، تولید یک محصول و یا اجرای فعالیت‌ها و با احتساب کاربرد انرژی، غذا، آب، مصالح ساختمانی و دیگر موارد مصرفی برآورد می‌شود. تحلیل جا پای بوم‌شناختی همچنین شیوه‌ای است که برای تعیین میزان مصرف نسبی منابع به‌منظور ارتقای آگاهی، آموزشی، راجع به هر نوع مصرف منابع موجود و گاهی راه‌اندازی، شروع و تغییر الگو و نحوه مصرف به‌کار گرفته می‌شود. این شاخص به این دلیل مورد استفاده قرار می‌گیرد که شیوه‌های زندگی عادی و متداول در استفاده از منابع، پاسخگو نبوده و پایدار نیست.

تغییر الگوی مصرف منابع، از مواردی است که کمتر اطلاع‌رسانی شده، اما در شیوه‌های جا پای بوم‌شناختی، وجوه مختلف آگاهی‌رسانی مورد توجه است. مصرف انسان از منابع تجدیدپذیر و نه تجدیدناپذیر، بحران‌های واقعی پایداری را مطرح می‌کند. طبیعت می‌تواند منابع تجدیدپذیر را به میزان معینی تغییر داده و تجدید کند. انسان‌ها، پیوسته و به‌طور فزاینده‌ای، منابع تجدیدپذیر را سریع‌تر از تغییرات زیست‌بوم‌ها تغییر داده و مصرف می‌کنند.

مفاهیم: سوخت زیستی چیست؟

سوخت زیستی (biofuel) یک سوخت گازی، مایع یا جامد است که محتوای انرژی آن از منابع زیستی به دست آمده است

 مواد آلی که بدن موجودات زنده را می‌‌سازند،‌ منبعی بالقوه از انرژی ذخیره‌شده هستند، که می‌توان از آنها به عنوان سوخت زیستی استفاده کرد.

 منابع سوخت‌های زیستی متفاوت هستند: از ذرت و جلبک‌ها گرفته تا شلتوک برنج.

از جمله موارد فعلی استفاده از سوخت‌های زیستی می‌توان به اینها شاره کرد:

- در موتورهای دیزل تغییر شکل‌ یافته می‌توان به جای گازوئیل از روغن دانه شلغم روغنی استفاده کرد. شکل استرمتیل این روغن (RME) در موتورهای تغیرشکل‌نیافته دیزل هم قابل کاربرد و گاهی به آن "دیزل زیستی"‌( biodiesel) می‌گویند.

- بنزین- الکل (gasohol) که مخلوطی از بنزین و الکل است (معمولا اتانول 10 درصد یا متانول 3 درصد) است که به عنوان سوخت جایگزین در بسیاری از ماشین‌ها و سایر وسائل نقلیه در بسیاری از کشورها به کار می‌رود.  اتانول در این سوخت زیستی از تخمیر محصولات کشاورزی یا مواد اضافی ناشی از این محصولات مثلا پسماندهای نیشکر.

بسیاری از ماشین‌ها می‌توانند مخلوطی از 85 درصد اتانول و 15 درصد بنزین را که به آن E85 می‌گویند را بسوزانند.

بنزین- الکل‌ که بر اساس اتانول هستند، عدد اکتان بالاتری دارند و کاملتر از بنزین معمولی می‌‌سوزند، بنابراین میزان گازهای آلاینده کمتری تولید می‌کند.

 البته این سوخت‌ها مشکلات خاص خود را هم دارند، اتانول ممکن است به برخی از بخش‌های موتور مثل واشرهای لاستیکی آسیب بزنند. و بنزین-الکل‌های براساس متانول سمی‌تر و خورنده تر هستند،‌ و گازهای خروجی آن از جمله شامل فرمالدئید است که یک سرطان‌زای شناخته‌شده است.

منبع:برای این مدخل

مفاهیم: ریشتر چیست؟

زلزه ای به بزرگی ... ریشتر ... را لرزاند. جمله ای مانند این را بارها و بارها شنیده ایم، اما بزرگی یک زلزله بر حسب ریشتر باید چقدر باشد، تا ما تصور کنیم فاجعه ای اتفاق افتاده و حتما خسارات زیادی به بار آمده است؟

گاهی زلزله ای 5 ریشتری به مراتب خرابی بیشتری از یک زلزله 6 ریشتری به دنبال دارد.

واقعیت این است که مقیاس ریشتر، مقیاس دقیق و کاملی در مورد تخمین میزان ویرانگری یک زلزله نیست. ریشتر مقیاسی است که شدت انرژی آزاد شده در کانون زلزله را نشان می‌دهد.

چارلز ریشتر و بنو گوتنبرگ در سال ۱۹۳۵ رابطه‌ای ارائه کردند که میزان انرژی آزاد شده در کانون زلزله را بر اساس لگاریتم بیشترین مقدار جابه‌جایی افقی ثبت شده توسط لرزه‌نگار مشخص می‌کرد. طبق رابطه ریشتر، گوتنبرگ، اضافه شدن هر یک درجه به بزرگی زلزله، انرژی آزاد شده آن را تقریبا ۳۱٫۶ برابر بیشتر می‌کند.

اما در اثر وقوع یک زمین لرزه و آزاد شدن انرژی در کانون زلزله، چه میزان انرژی به سطح زمین منتقل می شود و میزان خرابی چه اندازه است؟ فاصله از کانون زلزله، مدت زمان لرزش، نوع امواج زلزله، جنس خاک و عواملی از این دست، در این میان نقش دارند و به همین دلیل خسارت‌های وارده در زمین لرزه‌های دارای درجه ریشتر یکسان، ممکن است بسیار متفاوت باشد. البته طراحی و استقامت سازه ها هم میزان خرابی ناشی از زمین لرزه نقش دارد و در نتیجه ریشتر مقیاس کاملی برای توصیف همه جانبه زمین لرزه نیست.

در دانش و مهندسی لرزه شناسی معیارهای دیگری برای بیان سایر خصوصیات زلزله وجود دارد. از جمله مقیاس مرکالی که 12 درجه دارد و برای بیان مقدار و شدت خسارت زمین لرزه استفاده می‌شود.

برای کارشناسان این امکان وجود دارد که بزرگی زمین لرزه در مقیاس ریشتر را درست پس از وقوع زمین لرزه و زمانی که امکان مقایسه اطلاعات از ایستگاه های مختلف زلزله نگاری به وجود آمده، معین کنند.

اما درجه مرکالی را نمی توان به این سرعت مشخص کرد و لازم است که محققان زمانی کافی برای بررسی اتفاقاتی که حین زمین لرزه روی داده است، در اختیار داشته باشند. هنگامی که تصویر دقیقی از میزان خسارت های وارده به عمل آمد، می توان درجه مرکالی مناسب را تخمین زد.

منبع:برای این مدخل

مردم محلی تالاب بین‌المللی خشک شده را احیا کردند

- مردم محلی به همراه گروه‌های مردمی در شیراز، تالاب بین‌المللی کمجان را که چند سال پیش خشک و نابود شده بود احیا کردند.

این تالاب از جمله تالاب‌های مهم کشور است که در نخستین کنوانسیون بین‌المللی تالاب‌ها در فهرست رامسر ثبت شد و به تایید رسید. تالاب کمجان آنطور که ناظران بین‌المللی محیط‌زیست اعلام کرده بودند، به‌دلیل قرار داشتن در مسیر کوچ پرندگان، یک‌درصد از پرندگان خاورمیانه را در خود جای می‌داد.

آنطور که فعالان احیای این تالاب به خبرگزاری مهر گفته‌اند، تالاب کمجان در اوایل دهه 60 به‌دلیل احداث 2 رشته زهکش خشک شد و ارزش‌های زیست‌محیطی خود را از دست داد. تالاب بین‌المللی کمجان تا پیش از خشک شدن به لحاظ زیست‌محیطی بسیار ارزشمند بود.

پس از خشک شدن تالاب، مردم محلی بدون درخواست کمک از نهادهای دولتی اقدام به احیای آن کردند. آنها آب بندهایی در مسیر زهکشی‌ها ایجاد کردند تا بار دیگر آب به تالاب جاری شود. همین اقدام منجر به رویش گیاهان در منطقه و بازگشت و تولیدمثل پرندگان به تالاب کمجان که تبدیل به شوره‌زار شده بود، شد.

منبع:برای این مدخل

شمارش معکوس برای انقراض ماهیان خاویاری

عضو هیات رئیسه فراکسیون محیط‌زیست مجلس شورای اسلامی با تاکید بر تشکیل کمیته ملی حفاظت از ماهیان خاویاری گفت:

ماهی خاویاری یک نسل دریایی بسیار ارزشمند است که نباید به حال خود رها شود، چراکه با بی‌توجهی به صید بی‌رویه و آلودگی دریای خزر در سال‌های آینده فقط نامی از ماهی خاویار دریای خزر باقی می‌ماند. انوشیروان محسنی‌بندپی با اظهار تأسف از کاهش ذخایر ماهیان خاویاری دریای خزر به ایسنا گفت: متأسفانه در چند سال اخیر هیچ نظارت دقیق و جدی در رابطه با صید بی‌رویه این ماهیان ارزشمند نداشته‌ایم؛

ضمن اینکه کشورهای همسایه هم از هیچ الگویی در رابطه با صید این ماهی‌ها پیروی نمی‌کنند. نایب رئیس کمیسیون بهداشت و درمان، وجود آلودگی در آب‌های دریای خزر را یکی دیگر از دلایل مهم کاهش ماهیان خاویاری دانست و خاطرنشان کرد: بروز این آلودگی‌ها و ورود فاضلاب‌های خانگی به دریای خزر توسط ما و کشورهای همسایه، شرایط زیست را برای این نوع ماهیان عالی از بین برده است.

محسنی‌بندپی با اشاره به صید بی‌رویه ماهیان خاویاری به ایسنا گفت: کشورهای همسایه هیچ تعهدی در این زمینه ندارند و به هیچ عنوان خود را متعهد به اجرای هیچ الگویی نمی‌دانند و اگر شرایط کنونی چند سال دیگر ادامه پیدا کند،‌شاهد انقراض این نوع ماهی خاویاری خواهیم بود.

منبع:برای این مدخل

نگرانی از ردپای انسان در زیستگاه‌های بکر

انتشار خبر واگذاری جزایر «هندورابی»، «فارور» و «بنی‌فارور» به سازمان منطقه آزاد کیش شوک بزرگی به دوستداران محیط‌زیست وارد کرد.

 
الحاق این جزایر که از نظر تنوع گونه‌ای، غنی و از جزایر مرجانی مهم خلیج‌فارس هستند، به حوزه فعالیت سازمان منطقه آزاد کیش در حالی تصویب شد که سازمان حفاظت محیط‌زیست با این تصمیم مخالف بود. اما موافقان می‌گویند این اقدام موجب شتاب گرفتن روند توسعه و آبادانی 3 جزیره می‌شود. به‌نظر می‌رسد در این میان مناقشه‌ای میان دوستداران محیط‌زیست و دست‌اندرکاران رونق صنعت گردشگری شکل گرفته است.

مدیرکل دفتر زیست‌بوم‌های دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور با ابراز نارضایتی از سپرده شدن جزایر هندورابی، فارور و بنی‌فارور به سازمان منطقه آزاد کیش خاطرنشان می‌کند: «این 3 جزیره مهم از جزایر بکر و دست‌نخورده کشور هستند که اهمیت اکولوژیک زیادی دارند و باید از آنها به درستی محافظت کرد.»

امید صدیقی با بیان این‌که بیشترین تنوع زیستی در این مناطق وجود دارد، اضافه می‌کند: «40 گونه مرجانی در این مناطق شناسایی شده است، علاوه بر این، این جزایر پناهگاه حیات وحش و محلی برای تولیدمثل بسیاری از گونه‌های پرندگان آبزی، همچنین تخم‌گذاری لاک‌پشت‌ها محسوب می‌شوند.»

وی تاکید می‌کند: « بهترین مناطق مرجانی در کل خلیج‌فارس در جزیره فارور وجود دارد و بسیاری از گونه‌های جانوری کمیاب و در معرض خطر انقراض نیز مدتی از سال را در آنجا سپری می‌کنند.»