GIS & RS Sanandaj

نویسنده وبلاگ آرمین فاتحی

GIS & RS Sanandaj

نویسنده وبلاگ آرمین فاتحی

آشوب آب و هوایی چین نشانه‌ای از رویدادهای آینده

کارشناسان می‌گویند چرخه معیوب سرما که بیشتر چین را فلج کرد و هزاران نفر را در این کشور در ایستگاه‌‌های قطار و فرودگاه‌ها سرگردان کرد، تازه اندکی از وقایعی است که باید در انتظارشان بود.

به گزارش خبرگزاری فرانسه کارشناسان می‌گویند هوای منجمدکننده و مشکلات متعاقب آن صرفا بیانگر آسیب‌پذیری چین به نوسانات شدید آب و هوایی هستند که مشخقه تغییرات آب و هوای جهانی ناشی از پدیده گرمایش جهانی است و ممکن است در سال‌های آینده تکرار شود.

نواحی وسیعی از مرکز و جنوب چین شدیدترین زمستان در نیم‌‌قرن گذشته را در چند روز اخیر تحمل کرده‌اند که درست در پس از گرمترین زمستان ثبت‌‌شده تا به حال در سال قبل رخ می‌دهد.

کارشناسان می‌گویند با سرعت گرفتن تغییرات آب و هوایی ناشی از گرمایش جهانی، تاثیرات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی آنها هم بر چین افزایش خواهد یافت.

پل هریس، استاد دانشگاه لیگنان در هنگ‌کنگ که تاثیرات اجتماعی تغییرات آب وهوایی را بررسی می‌کند دراین باره  می‌گوید: "چین به عنوان یک کشور روبه توسعه که اکثریت مردم آن در شرایط فقیرانه‌ای زندگی می‌کنند،به طور غیرمعمولی به این تغییرات حساس است."

سربازان ارتش چین در حال پاک کردن جاده‌ها- AFP

"آنچه که ما در این هفته دیدیم ناتوانی دولت در بر آمدن از عهده چنین رویدادهای شدید آب و هوایی بود."

ادامه مطلب ...

دهه اخیر گرم‌ترین دوره کره زمین

سازمان هواشناسی جهانی، پنجشنبه 22 آذر، اعلام کرد از زمان ثبت دما بر روی کره زمین تاکنون، دهه اخیر، گرم‌ترین دهه بوده است.

به گزارش واحد مرکزی خبر به نقل از خبرگزاری فرانسه، میانگین دما در سال 2007 در کره‌زمین چهل و یک درجه سانتیگراد بوده است.

این در حالی است که میانگین دما در کره زمین در فاصله سال‌های 1961 تا 1990،‌ چهارده درجه سانتیگراد بوده است.

10 تاثیر عجیب گرمایش جهانی بر زندگی ما

حتماً چیزهایی در مورد گرمایش جهانی شنیده‌اید: افزایش دما، آب شدن یخ‌ها و افزایش سطح آب دریاها در آینده‌ای نزدیک. اما تغییر آب و هوای زمین حتی حالا هم اثرات عجیبش را بر زندگی ما گذاشته است.

آیا در این چند سال اخیر حس نمی‌کنید که عطسه‌ها و آبریزش چشمانتان که هر سال بهار به سراغتان می‌آمد، شدیدتر شده است؟ اگر جوابتان به این سوال مثبت است بدانید که گرمایش جهانی می‌تواند دلیلی برای این شدت بیماری شما باشد.

به گزارش لایو ساینس، در دهه‌های اخیر هر روز بر تعداد کسانی که در آمریکا از حساسیت‌های فصلی و آسم رنج می‌برند افزوده می‌شود.

هرچند تغییر شیوه‌های زندگی هم در این میان موثر بوده است و آلودگی هوا هم باعث می‌شود حساسیت‌های تنفسی افزایش یابد، اما تحقیقات نشان می‌دهد افزایش میزان دی‌اکسید کربن و دمای بیشتر هوا که برمی‌گردد به مسئله گرمایش جهانی، سبب می‌شود گیاهان زودتر برسند و گرده‌‌های بیشتری هم تولید کنند.

زمانی که مواد حساسیت‌زا زودتر تولید شوند، فصل حساسیت هم طولانی‌تر خواهد بود. پس دستمال کاغذی‌هایتان را آماده نگه دارید. زمین گرم می‌شود.

کوه‌ها بازسازی می‌شوند. بله. این هم یکی از اثرات گرمایش جهانی است. ممکن است هیچ یک از کوهنوردان حرفه‌ای هم متوجه نشده باشند اما رشته کوه آلپ و دیگر کوه‌ها در یک قرن گذشته در حال افزایش قد و بازسازی خود هستند. اما علت چیست؟

برای سالیان طولانی یخچال‌های طبیعی روی شانه زمین سنگینی می‌کردند و زیر این بار سنگین، زمین توان زایش کوه نداشت. با افزایش سرعت گرمایش جهانی این بار دارد کم‌کم از روی دوش زمین برداشته می‌شود و در نتیجه کو‌ها فرصت رشد می‌یابند.

برای کسانی که در کشوری چون ایران با این همه آثار باستانی زندگی می‌کنند خبر گرم شدن زمین از احداث سد روی آثار باستانی هم بدتر است.

بالا آمدن سطح دریاها و شدت گرفتن فصل‌ها خطرات زیادی برای آثار تاریخی در سراسر جهان به وجود می‌آورد.

سیل که یکی از اثرات بی‌شمار گرمایش جهانی است، تهدید مهمی برای آثار تاریخی است.

حتی همین حالا هم سیلی ناشی از گرمایش جهانی باعث از بین رفتن یک اثر تاریخی شده است: معبدی 600 ساله در تایلند به نام سوکوتای.

درست همان زمانی که یخ‌ها آب می‌شوند و توفان‌های شدید دنیا را درمی‌نوردد، یک اثر دیگر هم از گرمایش جهانی در گوشه و کنار جهان دیده می‌شود: آتش‌سوزی در جنگل‌ها.

وقتی بهار زودرس فرا می‌رسد و برف‌ها زودتر از همیشه آب می‌شوند، مناطق جنگلی بیشتر از همیشه خشک می‌مانند. همین امر باعث بالا رفتن درصد ریسک آتش‌سوزی در جنگل‌ها می‌شود.

از اوایل قرن بیستم میلادی بود که انسان‌ها مجبور شدند برای دیدن موش خرماها، موش‌ها و سنجاب‌ها به مناطق مرتفع‌تر بروند. پژوهشگران دریافته‌اند که بسیاری از این حیوانات به مناطق مرتفع‌تر نقل مکان کرده‌اند، یعنی قبلا در مناطقی کم ارتفاع‌تر زندگی می‌کردند. این تغییر احتمالا نتیجه دگرگونی محیط طبیعی زندگی آنها به خاطر گرمایش جهانی بوده است.

تغییر مشابهی در محیط طبیعی قطب به خاطر آب شدن یخ‌ها در حال روی دادن است و زندگی حیوانات منطقه به ویژه خرس‌های قطبی را تهدید می‌کند.

زمانی که آب شدن یخ‌های قطبی زندگی حیوانات و گیاهان را در عرض‌های جغرافیایی کمتر و نزدیک به قطب تهدید می‌کند، اشعه‌های خورشید موقعیت خوبی را برای حیات قطبی برخی دیگر پدید می‌آورد.

گیاهان قطبی معمولا در اغلب روزهای سال در میان یخ‌ها اسیر هستند. این روزها وقتی که یخ‌ها در بهار زودتر آب می‌شوند، به نظر می‌رسد که گیاهان مشتاقند برویند. تحقیقات نشان می‌دهد در خاک‌های جدید آن گونه‌ای از فتوسنتز که کلروفیل‌ تولید می‌کند بیشتر از خاک‌های قدیمی یافت می‌شود که همین امر نشان دهنده توسعه حیات در منطقه قطب طی دهه‌های گذشته است.

این مسئله که 125 دریاچه در همین چند دهه گذشته در قطب ناپدید شدند و از بین رفتند، نشان می‌دهد که اثرات گرمایش جهانی در قطب از هر جای دیگر کره زمین بیشتر است.

این مسئله تحقیقات را از گم شدن آب‌ها به این نکته رساند که ممکن است لایه منجمد دائمی زیر این دریاچه‌ها آب شده باشد. وقتی این لایه دائمی یخ زده آب شود، آب دریاچه‌ها می‌تواند در خاک نفوذ کند و در نتیجه دریاچه‌ها خشک می‌شوند.

یکی از محققان این جریان را به وان پر از آبی تشبیه کرد که سوراخ تخلیه آب آن را باز کنند. وقتی دریاچه‌ای از بین برود، اکوسیستمی هم که به آن وابسته است نابود می‌شود.

بالا رفتن دمای زمین نه تنها باعث آب شدن یخچال‌های طبیعی می‌شود بلکه لایه خاک یخ زده زیر سطح کرده زمین را هم آب می‌کند.

این آب شدن سبب می‌شود پوسته زمین جمع شود و ناهمواری‌هایی در سطح آن ایجاد شود. ایجاد حفره و آسیب رسیدن به زیرساخت‌هایی چون راه‌ها و خطوط راه‌آهن، بزرگراه‌ها و حتی خانه‌ها از جمله عوارض این جمع شدن پوسته زمین است.

بی‌ثبات شدن لایه یخ‌زده زیر پوسته زمین به دلیل آب شدن آن، در ارتفاعات بالا مانند کوه‌ها باعث ریزش سنگ و گل می‌شود.

وقتی گرمایش جهانی بهار زودرس را برای زمین به ارمغان می‌آورد، آن پرنده‌هایی که زودتر از همیشه مهاجرت می‌کنند و به سرزمین‌شان باز می‌گردند، نه تنها کرم‌ها را به دست می‌آورند،بلکه ممکن است این بازگشت زودهنگام به سرزمین اصلی را در ژن خود به نسل‌های بعدی منتقل کنند.

از آنجایی که گیاهان  زودتر شکوفه می‌دهند، احتمالا حیواناتی که بر اساس زمان‌بندی طبیعی بدنشان مهاجرت می‌کنند، آذوقه‌ای نمی‌یابند. آنهایی که می‌توانند ساعت طبیعی بدنشان را با دوباره بازسازی کنند، احتمالا شانس بیشتری برای زنده ماندن و بقا دارند.

آنها با انتقال این تغییر ساعت در ژن‌هایشان به نسل بعدی، تغییری ژنتیکی در همه هم‌نوعانشان ایجاد خواهند کرد.

یکی از نتایج اولیه گرم شدن زمین و اثر گاز دی‌اکسید کربن، این است که می‌توان سریع‌تر از همیشه به فضا رسید. هوا در خارجی‌ترین لایه اتمسفر بسیار نازک است.

با این حال مولکول‌های هوا همچنان در برای شاتل‌های فضایی و ماهواره‌ها اصطکاک ایجاد می‌کنند و از سرعت آنها می‌کاهند. همچنین باعث می‌شوند برای نگه داشتن آنها در مدارشان به موتورهای کمکی نیاز باشد.

اما میزان دی‌اکسید کربن در هوا در حال افزایش است و تا زمانی که مولکول‌های دی‌اکسید کربن در لایه پایین‌تر جو به هم برخورد می‌کنند و گرما تولید می‌کنند و در نتیجه دمای جو بالا می‌رود. این بالا رفتن دما سبب می‌شود در بیرونی‌ترین لایه جو مولکول‌ها با شدت بیشتری از خود انرژی متساعد کنند و از هم دور شوند تا بتوانند خود را خنک کنند.

هر چه دی‌اکسید گربن بیشتری در هوای بالای سر ما باشد، مولکول‌های لایه خارجی جو هم بیشتر تلاش می‌کنند خود را خنک کنند و در نتیجه اصطکاک در آن لایه کمتر و کمتر می‌شود.

گرم شدن زمین با افزایش رطوبت، رابطه‌ای مستقیم دارند

محققان می‌گویند بخار آب ، مانند گاز دی اکسید کربن، یک گاز گلخانه‌ای است و گرمای خورشید را در جو زمین نگه می‌دارد.

ناتان گیلت سرپرست محققان پژوهشکده آب و هوا در دانشگاه ایست انگلیا در شرق انگلیس با تاکید بر اینکه احتمال دارد میزان رطوبت هوا تا سال دو هزار و صد تا ده درصد افزایش یابد گفت: افزایش میزان رطوبت موجب افزایش بارندگی و وقوع طوفان‌های شدید گرمسیری می‌شود.

وی افزود بخار آب ، مانند گاز دی اکسید کربن که از سوختن سوخت‌های فسیلی ناشی می‌شود، یک گاز گلخانه ایست و گرمای خورشید را در جو زمین نگه می‌دارد.

هفته نامه علمی نیچر چاپ انگلیس در آخرین شماره خود نوشت گرم شدن هوا موجب افزایش میزان رطوبت، افزایش بارندگی، وقوع طوفان‌های گرمسیری و در نهایت به خطر افتادن سلامت انسان به دلیل فشارهای ناشی از افزایش دما و گرمای هوای می‌شود.

از سال هزار و نهصد و هفتاد و شش تا دو هزار و چهار میلادی که میانگین دمای هوا چهل و نه صدم سانتیگراد بوده است، میزان بخار آب در جو زمین حدود دو و دو دهم درصد افزایش یافت.

مشکلات گرم شدن کره زمین فاجعه بار است

نویسنده کتاب چهره رو به اضمحلال با موضوع پدیده گرم شدن کره زمین معتقد است جمعیت زیادی از انسانها بر اثر این پدیده تا پایان قرن از بین خواهند رفت.

به گزارش واحد مرکزی خبر به نقل از شبکه تلویزیونی الجزیره انگلیسی جیمز لاولاک صاحب نظریه ای است که می‌گوید زمین به عنوان اورگانیسمی واحد خود را تنظیم می‌کند. وی معتقد است تا سی سال آینده پدیده گرم شدن زمین که به گفته وی باید آن را داغ شدن زمین نامید به طور مستقیم یا غیر مستقیم فاجعه‌ای بزرگی را برای بشر بوجود خواهد آورد.

این دانشمند در گفتگویی اختصاصی با دیوید فراست از مجریان شبکه الجزیره انگلیسی گفت فجایع آن دوران عبارتند از قحطی، بیماریهای واگیر، جنگ و حوادث طبیعی بویژه آب و هوایی نظیر سیل و طوفان هستند که به طور مستقیم یا غیر مستقیم بر اثر گرم شدن کره زمین پدید خواهد آمد و انسانهای بسیاری به تدریج یا دفعتا خواهند مرد.

تا کنون فجایعی مرتبط با گرم شدن زمین در جهان رخ داده است که از جمله آن سونامی در شرق آسیا و طوفان و سیل در بنگلادش و میانمار بود که صدها هزار نفر را به کام مرگ فرستاد.

لاولاک افزود گرچه نمی توان رقم دقیقی از تلفات فجایع بزرگ دهه‌های آینده ارائه کرد اما تردیدی نیست که شمار زیادی از انسانها که بالغ بر صدها میلیون و حتی میلیاردها نفر است خواهند مرد.

لاولاک افزود بر خلاف آنچه که بسیاری از دانشمندان دیگر و سیاستمداران می‌گویند نمی‌توان جلوی این مسئله را گرفت و راه گریزی از آن نیست زیرا اصولا کشورها تا کنون نشان داده‌اند که در این زمینه بسیار کند عمل می‌کنند و شاهد مثال آن پیمان کیوتو است که هنوز عملی نشده است.

با همه اینها بشر می‌تواند با تدابیری میزان تلفات خود را کم کند و تلاش برای جلوگیری از این پدیده فقط اتلاف وقت و منابع است. این دانشمند گفت پیش‌بینی می‌شد تا چند دهه دیگر دمای زمین تا شش درجه سانتی‌گراد گرمتر از دمای فعلی شود که بسیار فاجعه آمیز است.

لاولاک گفت کشورهای جزیره‌ای نظیر انگلیس و ژاپن که رطوبت هوا بالاست از این فاجعه و پدیده گسترش بیابانها و خشکسالی کمتر آسیب خواهند دید اما قاره‌ها و خشکی‌های به هم پیوسته به تدریج قربانی خشکسالی خواهند شد.

البته لاولاک در پایان این برنامه تاکید کرد که ممکن است فرضیه او اشتباه باشد و به حقیقت نپیوندد با همه اینها به مردم توصیه می‌کنم که از زندگی خود لذت ببرند.

گرم شدن زمین موجب آزاد شدن گاز متان در یخ‌های قطبی

گرم شدن زمین موجب آزاد شدن گاز متان در یخ‌های قطبی

گرم شدن دمای زمین موجب آب شدن یخ‌های قطبی و آزاد شدن گازهای متانی شده است که از ده هزار سال پیش در یخهای قطبی منطقه سیبری روسیه محصور بوده‌اند.

به گزارش واحد مرکزی خبر به نقل از یورونیوز، گاز متان از جمله گازهای گلخانه‌ای است که 23 برابر بیشتر از دی اکسید کربن به لایه ازون آسیب می‌رساند.

به گفته پژوهشگران از صد سال پیش یخهای سیبری با سرعت بیشتری آب می شوند.

در برخی از مناطق سیبری گاز متانی که از زمان عصر یخبندان زیر یخها زندانی مانده بود، آزاد می شود و همین مسئله رها شدن متان را در هوا تسریع می کند.

سرگی زیموف پژوهشگر روسی می گوید بیش از نیمی از این یخها از لایه منجمد اعماق زمین تشکیل شده است. این لایه‌ها با گرم شدن دمای زمین سریعا آب می‌شوند و گازهای گلخانه ای را آزاد می کنند.

از هزاران سال پیش این لایحه ها انبوهی از کربن آلی را در خود ذخیره کرده است. به محض آب شدن یخ، این کربنها به میکروب و گازهای گلخانه ای تبدیل می شوند و این نیز گرما را افزایش می دهد.

پژوهشگران امریکایی با روشن کردن فندکی در برابر یخها، گاز متان را مشتعل می کنند.

پژوهشگران معتقدند آب شدن لایه های یخ ممکن است بیشترین تاثیر را بر تغییرات آب وهوایی بگذارد.

بیش از پنجاه میلیارد تن متان ممکن است از دریاچه های یخ زده سیبری آزاد شود که این رقم ده برابر متان کنونی در اتمسفر است.

طی پنج سال اخیر دمای زمین در منطقه سیبری بیش از دو درجه افزایش یافته است

گرم‌شدن زمین ،علت سرمای شدید در اروپا

گرم‌شدن زمین ،علت سرمای شدید در اروپا
پدیده گرم شدن زمین علت سرد شدن شدید هوا در اروپاست.

به گزارش واحد مرکزی خبر به نقل از شبکه تی وی پنج فرانسه، برخی از دانشمندان معتقدند علت سرد شدن شدید هوا در اروپا، آب شدن یخ های قطب شمال است. در حالی که هم اکنون اروپایی‌ها روزهای بسیار سرد و برفی را سپری می‌کنند، پنگوئن‌های قطب شمال به شدت احساس گرما می‌کنند زیرا قطب شمال در قلب پدیده گرم شدن آب و هوا قرار دارد و یخ‌های آن در حال ذوب شدن است.

دانشمندان معتقدند در فصل تابستان اشعه آفتاب جذب آب اقیانوس می‌شود و دمای آب اقیانوس افزایش می‌یابد. با فرا رسیدن فصل زمستان، آب اقیانوس، جریان‌های گرم و مرطوب را در فضا منتشر می‌کند و این جریان‌ها با هوای بسیار سرد قطب شمال برخورد می کنند.

دانشمندان معتقدند این برخورد، بادهای قطبی را به سمت اروپا هدایت می‌کند. دانشمندان می‌گویند زمستان‌های سرد حاکی از شرایط کلی کره زمین نیست زیرا دمای متوسط کره زمین به چهارده درجه سانتی گراد بالای صفر رسیده است یعنی اینکه دمای متوسط زمین در دهه اخیر چهل و سه صدم درصد بیشتر شده است و سال دو هزار و ده در رده سوم گرمترین سالها از سال هزار و هشتصد و پنجاه تاکنون قرار دارد.

کشف اکسیژن و دی‌اکسیدکربن در دومین قمر زحل

کاوشگر کاسینی موفق شد با آشکارسازی جو یکی از قمرهای این سیاره به نام رئا، وجود اکسیژن و دی‌اکسیدکربن را در آن شناسایی کنند. پس از تیتان و انسلادوس، این سومین قمر دارای جو در منظومه زحل به شمار می‌رود.


کاوشگر کاسینی موفق شد با آشکارسازی جو یکی از قمرهای این سیاره به نام رئا، وجود اکسیژن و دی‌اکسیدکربن را در آن شناسایی کنند. پس از تیتان و انسلادوس، این سومین قمر دارای جو در منظومه زحل به شمار می‌رود.

رئا دومین قمر بزرگ سیاره زحل، دارای اتمسفری شامل اکسیژن و دی‌اکسید کربن است. اما جو این قمر بسیار رقیق است و برای مثال چگالی اکسیژن در آن احتمالا 5 هزار میلیارد برابر کم‌تر از اکسیژن موجود در اتمسفر زمین است. ( توضیح عکس: قمر رئا در برابر سیاره زحل از دید فضاپیمای کاسینی)

به گزارش بی‌بی‌سی، وجود لایه خارجی اتمسفر در این قمر با استفاده از ابزارهای روی کاوشگر کاسینی ثابت شد. این کاوشگر شش سال است که به دور سیاره حلقه‌دار زحل و قمرهای اطرافش می‌گردد. جزئیات این اکتشاف در نسخه آنلاین مجله ساینس به چاپ رسیده است.

ادامه مطلب ...

در ابتدای جهان هیچ بار الکتریکی وجود نداشته است

در ابتدای جهان هیچ بار الکتریکی وجود نداشته است
بیشتر انسان‌ها اکنون زندگی کردن بدون الکتریسیته را تقریبا غیرممکن می‌دانند، اما بهتر است بدانید که در ابتدای جهان عملا هیچ بار الکتریکی وجود نداشت

در دوره‌ای که تنها چند ثانیه از متولد شدن جهان هستی گذشته است، بار الکتریکی ذرات بنیادین نزدیک به صفر بوده، پدیده‌ای که بر اساس مطالعات جدید به واسطه نیروی گرانش به وجود آمده است.

مدل استاندارد فیزیک ذرات در بررسی ذرات بنیادین جهان و سه نیرویی که آنها را تحت تاثیر قرار می‌دهند، بسیار تاثیر گذارند، نیروهای ضعیف و قوی اتمی و نیروی الکترومغناطیسی. متاسفانه تا کنون هیچکس نتوانسته است نیروی گرانش را در این مدل بگنجاند.

"فرانک ویلژک"، "دیوید گراس" و "دیوید پولیتزر" در سال 2004 به خاطر نمایش دادن ذراتی که تحت تاثیر نیروهای قوی قرار داشتند اما با نزدیک شدن به یکدیگر انرژی خود را از دست می‌دادند، موفق به دریافت نوبل فیزیک شدند در مکانیک کوانتوم، فواصل کوچک با انرژی بالا در ارتباط است زیرا تنها فوتون‌های پر انرژی در طول موج‌های بسیار کوتاه می‌توانند به این سطح برسند. این به آن معنی است که در انرژی‌های بسیار بزرگ که در لحظات اولیه جهان هستی به وجود آمده‌اند، نیروهای قوی نسبت به حال تاثیر کمتری داشته‌اند.

نتیجه این بررسی‌ها نشان می‌دهد شدت نیروهای قوی، ضعیف و الکترومغناطیسی در ابتدای جهان هستی نزدیک به هم بوده است. دانشمندان MIT در سال 2006 نشان دادند که نیروهای الکترومغناطیسی نیز در انرژی‌های بالا ضعیف می‌شوند، اما این اثر تنها در حضور نیروی گرانش به وجود می‌آید، نیرویی که در مدل استاندارد نادیده گرفته شده است.

دیگر دانشمندان انتقادات فراوانی بر این فرضیه وارد کرده و آن را به شکل فرضیه‌ای پر بحث به جا گذاشتند. اکنون محققان دانشگاه نیوکاسل با محاسبه دوباره و دقیق‌تر این محاسبات به نتیجه‌ای مشابه دست پیدا کردند: در هنگام حضور نیروی گرانش، بار الکتریکی، ابزار سنجش قدرت نیروی الکترومغناطیس، با بالا رفتن سطح انرژی به صفر نزدیک می‌شود. به گفته دانشمندان در عدم حضور نیروی گرانش، بارهای الکتریکی بزرگ‌تر می‌شود، در واقع نیروی گرانش تصویر کلی جهان را تغییر می‌دهد.

دانشمندان امیدوارند این یافته بتواند تلاش‌هایی که تا کنون در زمینه یکپارچه سازی چهار نیرو در قالب یک چارچوب نظری انجام گرفته‌اند را بهبود بخشد.

به گزارش خبرگزاری مهر، برخورد دهنده بزرگ هادرون، در نزدیکی ژنو می‌تواند این ایده را به صورت تجربی تایید یا رد کند، اما تنها در صورتی که جهان، مشابه آنچه در برخی از نظریه‌های گفته می‌شود، از بعد یا ابعاد نادیده اضافی برخوردار باشد.