محیط زیست و انواع آن

محیط زیست و انواع آن

نویسنده: مهندس احمد کسائیان

ادامه حیات انسانی و گیاهان و جانوران منوط به وجود محیط مادی مناسب است. این محیط مادی و یا به عبارت دیگر محیط زیست، متشکل است از پدیده های اتمسفر (هوا، ذرات آب و ذرات معلق)، پدوسفر (Pedosphere) زمین، بیوسفر (bioshere) قشر زیست محیطی و هیدروسفر (hydrosphrer) یعنی آب.
  

 هوایی که ما آن را استنشاق می کنیم و به وسیله آن نفس می کشیم قسمتی از اتمسفر است که کره زمین را پوشانده و نزدیک ترین لایه اتمسفربه زمین است. این لایه تشکیل دهنده فضای حیات جانداران است. هوا از گازهایی مانند اکسیژن، دی اکسید کربن و ازت ترکیب یافته است. زمین و یا به عبارت دیگر خاک، محلی است که کلیه فعل و انفعالات بشر، و نیز دنیای گیاهان و جانوران در آن واقع شده و این پوشش خاکی است که قسمت درونی زمین را در بر می گیرد.
    بیوسفر لایه ای است که زمین را در بر گرفته و همراه با هیدروسفر، ازبیوسفر و اتمسفر که در مجاور سطح زمین قرار دارند تشکیل شده است. درون این لایه است که شکل های گوناگون حیات اعم از انسان و دیگر جانداران، در کره خاک بوجود آمده است. هیدروسفر نیز مجموعه ای مرکب از اقیانوس ها، دریاچه ها، دریاها، و مانند آن است که ضامن بقای حیات همه موجودات و جانداران است.
    و به همین دلیل است که خداوند فرموده است «وجعلنا من الماء کل شیُ حی» و همه چیز را از آب زنده گردانیدیم.
    
    انواع محیط زیست
    به طور کلی محیط زیست را به سه نوع تقسیم می کنند: محیط طبیعی، محیط مصنوعی یا انسان ساخت و محیط اجتماعی.
    محیط طبیعی: محیط طبیعی به آن قسمت از محیط زیست اطلاق می شود که در بر گیرنده بخشی از فضای سطح کره زمین است و به دست انسان ساخته نشده. مانند کوهها، دشت ها، جنگل ها، حیات وحش، دریاها و غیره ...
    محیط مصنوعی یا انسان ساخت: محیط زیست مصنوعی به محیطی گفته می شود که توسط انسان ساخته شده است و به عقیده پاره ای از متخصصان، محیط زیست مصنوعی، محیط زائیده تفکر و محیط فرهنگ ساخت است، بنابراین شهرها با تمام اجزاء آن، محیط زیست مصنوعی را تشکیل می دهند، خانه ها، مدرسه ها، کارخانه ها، فرودگاهها، راهها و غیره. اجزای این بُعد از محیط زیست محسوب می شوند.
    علاوه بر این، زباله های کنار خیابان، آلودگی آب و هوا، تمیز یا کثیف بودن جویبارهای روان و مانند آنها نیز عناصر تشکیل دهنده این قسمت از محیط زیست هستند.
    از آنجا که محیط زیست مصنوعی حاصل نحوه تفکر و چگونگی فرهنگ جامعه است. بر اساس این شاخص می توان طرز تفکر و کیفیت فرهنگ یک اجتماع را دریافت، به عبارت دیگر با ملاحظه تمیز یا کثیف بودن یک شهر به علاقمندی ساکنان آن به سلامت و بهبود محیط زیست و پاکیزگی آن و یا بی توجهی نسبت به این موضوع می توان پی برد.
    بافت محیط مصنوعی و انسان ساخت، در حقیقت محصول فرهنگ برنامه ریزی و طراحی بشر است، در گذشته و تا زمانی که انسان برای گذراندن زندگیش با منابع طبیعی و طبیعت سروکار داشت، توان و قابلیت محیط خود را به طور غریزی و یا تجربی رعایت می کرد، به طور مثال اگر مرتعی برای چرای20 راس دام کافی بود بیشتر از این تعداد را در آن مرتع به چرا نمی برد، به تدریج که بشر از طبیعت فاصله گرفت، بسیاری ازاین
     اندیشه ها را از دست داد و قوانین طبیعت را از یاد برد، این انسان که تولید کننده و ابزار ساز شده بود برای رسیدن به
    هدف های خود، بدون در نظر گرفتن قوانین طبیعت، به سازماندهی محیط خود پرداخت و به این ترتیب حرکت خود را در جهت آلوده سازی محیط آغاز کرد.
    

محیط اجتماعی: مقصود از محیط اجتماعی جامعه ای است که بشر در آن زندگی می کند، این قسمت از محیط زیست از انسان هایی که در کنار و اطراف ما وجود دارند و با ما سروکار دارند و با آنها روابط متقابل داریم تشکیل می شود، این محیط اجتماعی از خانواده آغاز می شود و همسایگان، همکاران، رهگذران، فروشندگان و مانند آنها را در جامعه شهری و روستایی در بر می گیرد و گستره آن تا ملت و دولت ادامه می یابد.
    اگر روابط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی میان کشورها و جوامع گوناگون مورد توجه قرار گیرد، در این صورت می توان گستره محیط زیست اجتماعی را بسیار فراتر از حد و مرز ملی دانست.
    در کشور های در حال رشد و به عبارت دیگر جهان سوم بیشتر معضلات زیست محیطی ناشی از محیط اجتماعی است، در ارزیابی کلی از وضعیت زیست محیطی این بخش از جهان، تاثیر پذیری محیط زیست (در مفهوم عام) از محیط اجتماعی به مراتب بیشتر از تاثیر گذاری عوامل فنی - مهندسی بر محیط زیست است، زیرا بیشتر مسایل فنی مانند آلودگی آب و هوا، فرسایش خاک، تخریب پوشش گیاهی ناشی از پاره ای از ناهنجاری های اجتماعی است.
    به طور مثال: به دلیل احتیاج به سوخت، روستا نشینان اقدام به قطع درختان و بوته هایی می کنند که روستای آنان را در برابر فرسایش خاک و جابه جایی تپه های ماسه ای حفاظت می کند، یا رشد شهر نشینی و افزایش جمعیت در شهر، باعث بالا رفتن میزان مصرف و در نتیجه افزایش
    آلودگی ها، مانند آلودگی آب و هوا می شود، بر همین اساس باید میان معضلات زیست محیطی کشورهای صنعتی و غیر صنعتی تفاوت چشمگیری قایل شد. در کشورهای صنعتی مشکلات مربوط به محیط زیست بیشتر ناشی از پیشرفت چشمگیر و فن آوری و صنعت است، اما در کشورهای در حال رشد آلودگی و تخریب محیط زیست محصول رشد فزاینده صنعت نیست، بلکه ناشی از عواملی مانند فقر، گرسنگی، بیکاری، بیسوادی، کمبود مسکن و بهداشت است.