کشاورزی،دامپروری،شیلات 30عامل آفت زا در جنگل های شمال شناسایی شد که گروه وسیعی از درختان رادر برگرفته وبرخی گونه های با ارزش نظیر «ملچ» و «شب خسب» را به مرز انقراض نزدیک کرده است. به گفته کارشناسان با توجه به دستکاری در جنگل ها و مراتع شمال کشور در ۱۰سال اخیر، آفات و بیماری های مهمی ظهور یافته و خسارت های سنگینی وارد کرده است. در جنگل های ۱/۸ میلیون هکتاری شمال کشور ۸۰گونه درختی و ۵۰گونه درختچه ای وجود دارد و این جنگل ها نگین جنگل های جهان محسوب می شوند.
یزدانفر آهنگران سرپرست گیاه پزشکی اداره کل منابع طبیعی غرب مازندران گفت : مشکلات ناشی از بروز آفات و بیماریها در جنگل زمانی شروع می شود که انسان در آن وارد می شود و با اقداماتی همچون برداشت بیش از حد و حذف گونه های بومی و بازکردن فضای جنگل و کاشت گونه های غیربومی، تعادل را برهم می زند.
آهنگران ادامه داد: عوامل مخرب در جنگل، به دو دسته «عوامل غیر زنده» نظیر وضع نامساعد جوی و به هم خوردن عناصر خاک و «عوامل زنده» تقسیم می شوند.
وی افزود: از موارد خسارت زایی عوامل غیر زنده می توان به خشکیدگی درختان « کاج الدار» در مرزن آباد اشاره کرد که بر اثر نامساعد بودن خاک برای این درخت به وجود آمد. تابستان امسال نیز بر اثر کمبود باران و گرمای شدید، درختان و درختچه های زیادی در جنگل های شمال، دچار خشکیدگی و خزان زودرس شدند.
به گفته او، برگ خواران، ریشه خواران، چوب خواران، پوست خواران، بذر خواران، جوانه خواران، گل خواران، میوه خواران، ساقه خواران، طوقه خواران، سرشاخه خواران و شیره خواران، مهمترین گروه های آفت زا در جنگل های شمال هستند.
به گفته این مسئول، پروانه برگ خوار زمستانه خالدار، پروانه برگ خوار زمستانه راش، پروانه جوانه خوار بلوط، پروانه جوانه خوار کاج و پروانه های ابریشم باف ناجور، تخم انگشتری، دم طلایی، برگ خوار بلوط، برگ خوار داغداغان، چوب خوار فرعی، جوانه خوار و برگ خوار سفید آمریکایی از آفات مهم سال های اخیر در جنگل های شمال هستند.
سرپرست گیاه پزشکی اداره کل منابع طبیعی غرب مازندران ادامه داد: سوسک های برگ خوار قهوه ای توسکا، برگ خوارآبی توسکا، برگ خوار نارون(اوجا)، برگ خوار صنوبر، پوست خوار و چوب خوار بلوط از دیگر آفات رایج محسوب می شوند. آهنگران افزود : ملخ های بال کوتاه البرز، بال کوتاه گورخری، برگ خوار شمشادی، کک لور، کرم سفید ریشه، شپشک سفید(پنبه ای) راش، سر خرطومی جهنده راش، شپشک سپردارنوئل، کنه های تار عنکبوتی و انواع زنبورهای گال زای بلوط نیز از جمله آفات جنگل های شمال هستند. وی درباره بیماری مهلک «مرگ نارون» درصد زیادی از درختان ملچ جنگل های شمال را از بین برده است، یادآور شد: این بیماری درمان کاملی ندارد و در سفر اخیر به روسیه، مشاهده کردم که در آن کشور نیز شیوع دارد. این بیماری، درختان اوجا و آزاد را هم مبتلا کرده است.
آهنگران ادامه داد : بر خلاف زمین های کشاورزی و باغ ها، در جنگل برای مبارزه با آفات، نمی توان از سم پاشی گسترده استفاده کرد زیرا به محیط زیست آسیب می رساند.
کارشناس گیاه پزشکی اداره کل منابع طبیعی غرب مازندران خاطرنشان کرد: در جنگل های شمال از روش هایی همچون تله های فرومونی جمع آوری و نابود کردن لاروها و مبارزه بیولوژیک استفاده می شود.
وی در مورد روش تله های فرومونی توضیح داد : در این شیوه دستگاه هایی که بوی جنس ماده آفت زا منتشر می کند در جنگل کار گذاشته می شود که جنس نرآفت را به خود جذب می کند و در قسمت چسبنده این دستگاه، گرفتار و کشته می شوند. آهنگران گفت : گاهی اوقات لاروهای آفت را با دست جمع می کنیم و می کشیم تا به مرحله آفت زایی نرسند، یا اینکه با حرارت آتش، آنها را در مراکز تجمعشان می کشیم.
ابراهیم عادلی استاد جنگلداری دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات نیز در این باره گفت : مهار کردن طغیان حشرات، مشکل تر از طغیان قارچ است و هرچه حشره ای تخم گذاری سریع تر و زیادتری داشته باشد، زودتر به مرحله طغیان می رسد. وی افزود: نمی توان بیماریها و آفات جنگل را نادیده گرفت و بهترین کار برای بهداشت جنگل، پیشگیری است. وی تصریح کرد : کاشت هر گونه گیاهی باید متناسب با وضع آن منطقه باشد و واردات بذر و نهال باید به خوبی کنترل شود و قرنطینه گیاهان جدی گرفته شود.
به گفته عادلی تک کشتی بودن جنگل از عوامل آسیب پذیر کردن آن در برابر آفات است و باید جنگل به صورت آمیخته، یعنی از گونه های گیاهی مختلف تشکیل شود.
این استاد دانشگاه ادامه داد: یکی از راه های مبارزه با آفات، حمایت از دشمنان طبیعی آن آفت است، برای مثال از شکارپرندگان جنگل که ازآفات تغذیه می کنند جلوگیری کنیم و برای آنها آشیانه بسازیم. عادلی افزود: مبارزه با آفت، سه مرحله دارد که مرحله اول آن، شناسایی و مرحله دوم پیش شناسی آفت است و در مرحله سوم نیز با آفت مبارزه می شود.
استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات اظهار داشت : باید نحوه زمستان گذرانی و زندگی آفت معلوم شود و مشخص گردد که دائم است یا موقت و آیا وضع بحرانی دارد یا نه. وی یادآور شد: وضع و عدد بحرانی برای هرآفتی، مخصوص است.برای مثال اگر در هرمتر مربع از خاک جنگل، چهارکرم سفید ریشه دیده شود، خطرناک است ولی دو عدد، خطرناک نیست. عادلی خاطرنشان کرد: هرچه جنگل جوان ترباشد، آسیب پذیری بیشتری در برابر آفت دارد .
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: خاصیت آب دوستی قارچ باعث گسترش آن به نواحی پایین درخت می شود و درنتیجه توسعه جمعیت قارچ و ریشه زایی،در انتقال آب، اخلال به وجود می آید و درخت بر اثر کم آبی خشک می شود. وی درباره آثار اقتصادی آفات و بیماریها گفت: اگرآفت، سطح وسیعی را در بر بگیرد، برنامه های تهیه شده برای جنگل شناسی و جنگلداری و همچنین قطع و استحصال چوب، مختل می شود.
عادلی ادامه داد: درگذشته درارتفاعات پایین جنگل های شمال، درخت شب خسب زیاد دیده می شد و دامداران پوست آن را مخلوط با خوراک دیگر برای افزایش شیر، به گاو می دادند.
این استاد دانشگاه اظهارداشت: قطع درختانی نظیر بلوط و تک کشتی شدن شب خسب، باعث آسیب پذیری این درخت دربرابر آفت شد و پایه های آن تاحد زیادی از بین رفت. وی درباره روش های مبارزه با آفات و بیماریها گفت : راه های مختلفی برای مبارزه با آفات و بیماریها در جنگل وجوددارد که می توان به روش بیولوژیکی، روش زراعی، روش تلفیقی و روش میکروبی اشاره کرد.
عادلی خاطرنشان کرد : روش مکانیکی یکی از قدیمی ترین روش هاست و در آن، با اقداماتی از جمله ترساندن یا کشتن آفت یا جمع آوری یا تخریب محل زیست، با آن مبارزه می شود.
به گفته او در سال ۱۸۸۸میلادی، نخستین مبارزه شیمیایی در آلمان آغاز شد و با ترکیبات مس و آهک، بعضی از قارچ ها را از بین بردند.
عادلی تصریح کرد: در سال ۱۹۲۱میلادی، مبارزه شیمیایی به صورت سم پاشی با هواپیما انجام شد که بخصوص درباره آفت های جوانه خوار کاج و جوانه خوار بلوط بود و بیشتر از جیوه و مس و آهک استفاده می شد.
استاد دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تأکید کرد: اکنون برای بردن آفات از چهار گروه استفاده می شود. وی توضیح داد:یک گروه ازآنها، شامل باکتری کش ها، حشره کش ها، علف کش هاو موش کش ها است که این موادسمی براثر تماس باآفت یا تغذیه شدن، باعث به هم- خوردن ارگانیسم و کارکرد فیزیولوژیک جاندار می شود.
عادلی گفت : دسته دوم شامل موادی است که مانع رشد بیماری می شود و خطر را رفع می کند، مانند آنتی بیوتیک ها که برای مبارزه با قارچ ها استفاده می شود.
گروه سوم موادی هستند که بر روی سلسله اعصاب و حواس آفت اثر می کنند و سبب می شوند آفت ازجنگل رویگردان شود.
چهارمین گروه ازمواد ضدآفت، شامل انواعی از مواد شیمیایی است که به دلیل بوی تند و زننده، مانع ورود جانوران به جنگل می شوند.
وی درباره شرایط تأثیر سم گفت:زمان سم پاشی باید بعد از باران و درهوای گرم و خشک و بدون باد باشد و سم، تاحد مورد نیاز، غلیظ باشد.
عادلی افزود: البته دما نباید خیلی زیاد باشد و ازنظر زمانی، صبح زود و عصر، برای سم پاشی مناسب تراست. استاددانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات ادامه داد : در مبارزه بیولوژیک، از دشمنان طبیعی آفت نظیر مار، پرنده، قورباغه و در مبارزه فرومونی، از ماده جاذب جنس نر یا ماده در یک محل استفاده می شود.
وی درباره پروانه ابریشم باف ناجور گفت:این آفت خطرناک که گاهی درجنگل های شمال طغیان می کند، در حدود ۵۰۰میزبان دارد و بسیاری از پهن برگان و حتی سوزنی برگان مورد حمله اش قرار می گیرند. عادلی افزود: لاروهای این حشره از برگ تغذیه می کنند و همین دوره از زندگی آن، آسیب زاست که پس از تخم گذاری در پاییز و دوره خفته زمستانی ،از بهار آغاز می شود.
کارشناسان می گویند: در سال های اخیر در جنگل های شمال، ایجاد جوامع دست کاشت کاج های وارداتی و نیز توسعه کشت گونه های خارجی صنوبر در جلگه وساحل، موجب فعالیت دائم پروانه ابریشم باف ناجور در مناطق جلگه ای شمال شده است.
آنان تصریح کردند : علت این رویداد، در درجه اول مربوط به اقدامات افراطی گذشته، به ویژه رعایت نکردن شرط سازگاری گونه های غیربومی و حساسیت آنها نسبت به ابریشم باف ناجور که آفت بومی منطقه است و به طور دائم در جنگل های شمال زندگی می کند، است.
هم اکنون این جنگل های مصنوعی واقع در قسمت های جلگه ای و دشت تا سواحل دریای خزر، به صورت کانون آفت برگ خوار مزبور، بخصوص در استان گیلان در آمده است.
یوسف گرجی مجری یکی از پژوهشگران مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران نیز درباره آفات درختان جنگل های شمال گفت: به جز «مرگ نارون» که به گونه های ملچ و آزاد و اوجا خسارت می زند، شب خسب نیز آسیب زیادی دیده است.
«یوسف گرجی بحری» افزود: نوعی قارچ بانام علمی fusarium oxysporum در ۴۰ الی ۵۰سال اخیر شیوع پیدا کرده و بسیاری از درختان شب خسب رااز بین برده است. وی ادامه داد : این قارچ به ریشه درخت حمله می کند وآن را خشک می کند ولی به نظر می رسد «شب خسب» به تدریج و به طور طبیعی، در برابر این قارچ مقاومت پیدا کرده است.
گرجی اضافه کرد : آفت ابریشم باف ناجور در دوره لاروی به پهن برگان و سوزنی برگان آسیب می زند و لارو آن، برگ گیاه را می خورد.
پژوهشگر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران افزود:این آفت به حالت بحرانی در نیامد و در استان گیلان، برروی کاج دیده شد که خیلی جدی نبود.
به اعتقاد برخی از کارشناسان جنگل ،از آنجا که در جنگل، برخلاف باغ و مزرعه، به دلیل گستردگی سطح و پیچیدگی اکوسیستم، استفاده از روش های مبارزه با آفت، محدودتر و مشکل تر است، جنگل را نمی توان و نباید سم پاشی کلی کرد.بلکه باید پس از شناخت دقیق آفت، روش یا روش های مؤثر و تا حد امکان، کم هزینه و همچنین کم خطر برای طبیعت، انتخاب شود و با دقت اجرا گردد.
بهره گیری از دشمنان طبیعی آفات، از راه های غیرمخرب است و باعث تعادل طبیعی در جنگل می شود.در مواردی همچون بیماری «مرگ نارون» که هنوز درمان کاملی ندارد، می توان از روش مبارزه ژنتیک استفاده کرد.
یعنی با گرفتن بذراز پایه هایی که مبتلا به این آفت نشده و سالم مانده اند، نهال هایی مقاوم تولید و وارد جنگل کرد.
همچنین باید از اقداماتی که زمینه ساز طغیان آفت است، خودداری کرد، مانند قطع گسترده بلوط و تنها ماندن شب خسب یا ورود گسترده سوزنی برگان غیربومی که به آفات جنگل های شمال مقاوم نیستند. ازسوی دیگر چون پشتوانه هر کارعملی باید تحقیقی علمی باشد، رابطه مراکز پژوهشی و دانشگاهی با مراکز اجرایی نیازمند تحکیم بیشتر است.
کمبود نیروی متخصص در بخش های اجرایی، شناسایی و مبارزه با آفات جنگل را مشکل می کند.در زمینه شناخت آفات و بیماریها درجنگل های شمال،افراد بسیار معدودی اطلاعات کافی و به روز دارند و پژوهشگرانی که خواهان تحقیقات کاربردی باشند، اغلب به دلیل دشواری های فراوان، ترجیح می دهند درمحدوده ای کوچک، نظیر نهالستان کار کنند که تفاوت زیادی با جنگل دارد.
http://www.parsianforum.com